Τα αντιγόνα είναι διάφορες ουσίες, που δεν έχουν απαραίτητα χημική συγγένεια μεταξύ τους, οι οποίες έχουν την ικανότητα να προκαλούν ανοσολογική απάντηση. Μπορεί να είναι πρωτεΐνες, πολυσακχαρίτες, γλυκοπρωτεΐνες, λιποπρωτεΐνες ή νουκλεοπρωτεΐνες. Συνήθως έχουν μοριακό βάρος τουλάχιστον 10 kD και αρκετά περίπλοκη χημική δομή, ώστε να αναγνωρίζονται ως ξένα.

Τα παραγόμενα αντισώματα αντιδρούν με συγκεκριμένες περιοχές στην επιφάνεια του αντιγόνου που ονομάζονται αντιγονικοί επίτοποι. Είναι δυνατόν το αντιγόνο να εμφανίζει πολλούς αντιγονικούς επιτόπους και να προκαλεί την παραγωγή αντισωμάτων διαφορετικής ειδικότητας.

Σε μερικές περιπτώσεις, ουσίες μικρού μοριακού βάρους, που από μόνες τους δεν μπορούν να προκαλέσουν ανοσολογική απάντηση, μπορούν να συνδεθούν με μια πρωτεΐνη-φορέα και να σχηματίσουν αντιγονικούς επιτόπους που εκλύουν ανοσολογική απάντηση. Οι ουσίες αυτές χαρακτηρίζεται ως απτίνες.

Τα αντιγόνα διακρίνονται σε θυμοεξαρτώμενα και θυμοανεξάρτητα. Τα θυμοεξαρτώμενα αντιγόνα διεγείρουν συγκεκριμένους κλώνους Τ-λεμφοκυττάρων, που επάγουν τη διαφοροποίηση των αντίστοιχων κλώνων των Β-λεμφοκυττάρων για την παραγωγή των αντισωμάτων. Οι διεγειρόμενοι κλώνοι λεμφοκυττάρων διαθέτουν μεμβρανικούς υποδοχείς με ειδικότητα απέναντι στο συγκεκριμένο αντιγόνο. Τα θυμοανεξάρτητα αντιγόνα έχουν την ικανότητα να προκαλούν πολυκλωνική διέγερση των Β-λεμφοκυττάρων ανεξαρτήτως ειδικότητας. Τέτοια δράση ασκούν κυρίως οι μικροβιακοί πολυσακχαρίτες, όπως του πνευμονιοκόκκου.

Υπάρχουν και αντιγόνα του οργανισμού, τα οποία για διάφορους λόγους δεν έχουν έλθει σε επαφή με το ανοσοποιητικό σύστημα, διότι είναι απομονωμένα από την κυκλοφορία του αίματος. Αν εξαιτίας κάποιας φλεγμονής απελευθερωθούν, αναγνωρίζονται σαν ξένα και προκαλούν ανοσολογική απάντηση (αυτοαντιγόνα).

Γρίβας Δημήτριος, Ιατρός
Μετά από τις υποδείξεις της Επίκουρης Καθηγήτριας Μικροβιολογίας, Βελεγράκη Αριστέας
Εργαστήριο Μικροβιολογίας
Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών
Τελευταία αναθεώρηση : 10/5/2006