Τα Β-λεμφοκύτταρα είναι τα κύτταρα του οργανισμού που είναι υπεύθυνα για την παραγωγή των αντισωμάτων (ανοσοσφαιρινών). Οφείλουν το όνομά τους στο γεγονός ότι στα πτηνά διαφοροποιούνται σε ένα όργανο που ονομάζεται θύλακος του Fabricious (Bursa of Fabricious). Στον άνθρωπο δεν υπάρχει αντίστοιχο όργανο, αλλά η διαφοροποίηση των λεμφοκυττάρων γίνεται στο μυελό των οστών.

Τα Β-λεμφοκύτταρα είτε κυκλοφορούν στο αίμα (συγκαταλέγονται στα λευκά αιμοσφαίρια), είτε είναι εγκατεστημένα στα όργανα του λεμφικού συστήματος (λεμφαδένες, σπλήνας κλπ). Κάθε Β-λεμφοκύτταρο φέρει στην επιφάνειά του έναν υποδοχέα (BCR) που είναι εξειδικευμένος για τη σύνδεσή με ένα συγκεκριμένο αντιγόνο. Η τυχαία αναδιάταξη του γενετικού υλικού των Β-λεμφοκυττάρων είναι υπεύθυνη για τη δημιουργία διαφορετικής ειδικότητας υποδοχέα σε κάθε Β-λεμφοκύτταρο. Όταν το Β-λεμφοκύτταρο έλθει σε επαφή με το αντίστοιχο αντιγόνο, δίνεται το έναυσμα για τη διαφοροποίηση του σε πλασματοκύτταρο, ενός κυττάρου δηλαδή ικανού για την έκκριση ανοσοσφαιρινών. Στη διαδικασία αυτή συμμετέχουν και τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα, με λεμφοκίνες που εκκρίνουν, οι οποίες επάγουν τη διαφοροποίηση και τον πολλαπλασιασμό των Β-λεμφοκυττάρων.

Αρχικά παράγονται ανοσοσφαιρίνες της τάξης IgM, που συνιστούν την πρωτογενή απάντηση στο αντιγόνο. Η ανεύρεση αυξημένης ανοσοσφαιρίνης IgM στον ορό του αίματος ερμηνεύεται ως πρόσφατη λοίμωξη από κάποιον μικροοργανισμό. Παράλληλα από τον πολλαπλασιασμό των Β-λεμφοκυττάρων προκύπτουν και τα αντίστοιχα κύτταρα μνήμης. Για το λόγο αυτό, σε μια δεύτερη επαφή του οργανισμού με το ίδιο αντιγόνο η παραγωγή των ανοσοσφαιρινών είναι ταχύτερη. Στη δευτερογενή ανοσολογική απόκριση παράγονται ανοσοσφαιρίνες της τάξης IgG. Αυτές έχουν μεγάλο χρόνο παραμονής στο αίμα και αποτελούν το σημαντικότερο κλάσμα των ανοσοσφαιρινών του ορού. Στις επιφάνειες των βλεννογόνων, όπου ο οργανισμός έρχεται σε άμεση επαφή με τα μικρόβια του περιβάλλοντος, τα πλασματοκύτταρα εκκρίνουν μια ειδική μορφή ανοσοσφαιρίνης, την IgA.

Η κακοήθης εξαλλαγή των Β-λεμφοκυττάρων και των πλασματοκυττάρων δίνουν γένεση σε όγκους που έχουν την ικανότητα να εκκρίνουν ανοσοσφαιρίνες ή αλυσίδες ανοσοσφαιρινών. Παραδείγματα αποτελούν τα Β-λεμφώματα, τα μονήρη πλασμακυττώματα, το πολλαπλό μυέλωμα, η μακροσφαιριναιμία του Waldenstrom, η πλασματοκυτταρική λευχαιμία κ.α.

Γρίβας Δημήτριος, Ιατρός
Μετά από τις υποδείξεις της Επίκουρης Καθηγήτριας Μικροβιολογίας, Βελεγράκη Αριστέας
Εργαστήριο Μικροβιολογίας
Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών
Τελευταία αναθεώρηση : 10/5/2006