Τα μονοπύρηνα (μονοκύτταρα) συγκαταλέγονται στα λευκά αιμοσφαίρια του αίματος, όπου αποτελούν το 3-7%. Ανήκουν στο σύστημα των φαγοκυττάρων. Παράγονται στο μυελό των ιστών και στη συνέχεια αποδεσμεύονται στην κυκλοφορία. Μετά από σύντομη παραμονή στο αίμα (1 με 2 ημέρες), μεταναστεύουν στους ιστούς, όποτε πλέον χαρακτηρίζονται ως μακροφάγα (σε αντιδιαστολή με τα μικροφάγα, την άλλη κατηγορία φαγοκυττάρων, που απαρτίζουν τα κοκκιοκύτταρα). Τα μακροφάγα παραμένουν στους ιστούς επί μακρόν, σε αντίθεση με τα κοκκιοκύτταρα, που η ζωή τους είναι σύντομη.

Επομένως, το σύστημα των μονοπυρήνων-μακροφάγων είναι διάσπαρτο σε όλο το σώμα και η παρουσία του είναι εξεσημασμένη στα σημεία, όπου εισέρχονται στον οργανισμό σωματίδια ή λοιμογόνοι παράγοντες. Ανάλογα με τη θέση, τα μακροφάγα των ιστών αποκτούν διάφορες ονομασίες. Παραδείγματα αποτελούν τα μακροφάγα των πνευμονικών κυψελίδων, τα κύτταρα Kuppfer του ήπατος, τα ιστιοκύτταρα του συνδετικού ιστού, τα μικρογλοιακά κύτταρα του κεντρικού νευρικού συστήματος, τα μακροφάγα των σπληνικών κόλπων και τα κύτταρα του Langerhans στο δέρμα. Οι οστεοκλάστες του οστίτη ιστού προέρχονται επίσης από τα μακροφάγα.

Τα μακροφάγα έχουν έντονη φαγοκυτταρική δραστηριότητα. Λόγω του μεγέθους τους, έχουν την ικανότητα να φαγοκυτταρώνουν σωματίδια και οργανισμούς, που είναι αδύνατον να φαγοκυτταρωθούν από τα κοκκιοκύτταρα. Συνήθως, τα κοκκιοκύτταρα προσελκύονται πρώτα στο χώρο της φλεγμονής. Τα μακροφάγα ακολουθούν και καθαρίζουν το πεδίο από τα ιστικά υπολείμματα και τα άπεπτα σωματίδια.

Τα μακροφάγα εκκρίνουν διάφορες ουσίες που ονομάζονται κυτταροκίνες, οι οποίες έχουν ενεργό συμμετοχή στις ανοσολογικές και φλεγμονώδεις αντιδράσεις. Για παράδειγμα, εκκρίνουν την ιντερλευκίνη 1 και τον παράγοντα νέκρωσης των όγκων (TNF-α, Tumor Necrosis Facror-α, καχεξίνη). Οι ουσίες αυτές έχουν πυρετογόνο δράση και προάγουν τη φλεγμονώδη απάντηση.

Τα μακροφάγα παίζουν και το ρόλο αντιγονοπαρουσιαστικού κυττάρου. Συγκεκριμένα, επεξεργάζονται το αντιγόνο και το παρουσιάζουν σε κατάλληλη μορφή στην επιφάνειά τους, προκειμένου να αναγνωριστεί επιτυχώς από τα Τ-λεμφοκύτταρα.

Η αύξηση των μονοπυρήνων στο αίμα αποκαλείται μονοπυρήνωση. Τα μονοπύρηνα αυξάνουν συνήθως σε οξέα και χρόνια λοιμώδη νοσήματα. Κλασικό παράδειγμα αποτελεί η λοιμώδης μονοπυρήνωση που οφείλεται στον ιο EBV (Epstein-Barr Virus).

Γρίβας Δημήτριος, Ιατρός
Μετά από τις υποδείξεις της Επίκουρης Καθηγήτριας Μικροβιολογίας, Βελεγράκη Αριστέας
Εργαστήριο Μικροβιολογίας
Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών
Τελευταία αναθεώρηση : 10/5/2006