Τα δόντια του ανθρώπου διακρίνονται σε νεογιλά και μόνιμα.

Τα νεογιλά δόντια είναι 20. Τα πρώτα νεογιλά δόντια ανατέλλουν κατά τον 6ο μήνα περίπου και η νεογιλή οδοντοστοιχία ολοκληρώνεται μετά το 2ο χρόνο. Σε κάθε τεταρτημόριο της νεογιλής οδοντοστοιχίας διακρίνουμε κατά σειρά

1. τον κεντρικό τομέα
2. τον πλάγιο τομέα
3. τον κυνόδοντα
4. τον πρώτο γομφίο
5. το δεύτερο γομφίο

Από το έκτο έτος τα νεογιλά δόντια αρχίζουν να αποπίπτουν και να δίνουν τη θέση τους στα μόνιμα δόντια. Αυτά είναι 32 στο σύνολο και αντιστοιχούν 8 δόντια σε κάθε τεταρτημόριο. Διακρίνουμε κατά σειρά

1. τον κεντρικό τομέα
2. τον πλάγιο τομέα
3. τον κυνόδοντα
4. τον πρώτο προγόμφιο
5. το δεύτερο προγόμφιο
6. τον πρώτο γομφίο
7. το δεύτερο γομφίο
8. τον τρίτο γομφίο ή φρονιμίτη

Συνήθως έως και το 12ο χρόνο έχει ολοκληρωθεί η ανατολή και του δευτέρου γομφίου. Ο τρίτος γομφίος μπορεί να καθυστερήσει να ανατείλει μέχρι και το 30ο έτος της ηλικίας, ή μπορεί και να μην ανατείλει καθόλου.

Προκειμένου να διευκολυνθεί η επικοινωνία, έχει επινοηθεί ένα σύστημα αρίθμησης των δοντιών. Κάθε δόντι χαρακτηρίζεται με δύο ψηφία. Το πρώτο ψηφίο αντιστοιχεί στο τεταρτημόριο που ανήκει το δόντι. Αντιστοιχεί το ψηφίο 1 για το άνω και δεξιό τεταρτημόριο, το ψηφίο 2 για το άνω και αριστερό τεταρτημόριο, το ψηφίο 3 για το κάτω και αριστερό τεταρτημόριο και το ψηφίο 4 για το κάτω και δεξιό τεταρτημόριο. Το δεύτερο ψηφίο εκφράζει τη σειρά του δοντιού, αρχίζοντας από τη μέση γραμμή, δηλαδή 1 για τον κεντρικό τομέα, 2 για τον πλάγιο τομέα, κ.ο.κ.. Για παράδειγμα, ως 37 συμβολίζεται ο δεύτερος γομφίος της κάτω γνάθου, αριστερά, ενώ ως 13 συμβολίζεται ο δεξιός άνω κυνόδοντας.

Σε κάθε δόντι διακρίνουμε τη μύλη, που είναι το τμήμα του δοντιού που προβάλλει μέσα στο στόμα, τη ρίζα που συγκρατείται μέσα στο αντίστοιχο φατνίο και τον αυχένα, μεταξύ μύλης και ρίζας.

Το φατνίο είναι μια υποδοχή του οστού της άνω ή της κάτω γνάθου για τη ρίζα του δοντιού. Τα πρόσθια δόντια έχουν μια ρίζα. Οι κάτω γομφίοι συνήθως έχουν δύο ρίζες, όπως και οι πρώτοι άνω προγόμφιοι, ενώ οι άνω γομφίοι έχουν συνήθως τρεις ρίζες.

Η φατνιακή απόφυση των γνάθων καλύπτεται από βλεννογόνο. Περιμετρικά των δοντιών, ο βλεννογόνος αυτός προσφύεται σταθερά στο υποκείμενο οστό και σχηματίζει τα προσπεφυκότα ούλα. Κοντά στον αυχένα του δοντιού τα ούλα απολήγουν με ένα ελεύθερο, οξύαιχμο χείλος (ελεύθερα ούλα). Ο σχισμοειδής χώρος μεταξύ δοντιού και ελευθέρων ούλων καλείται ουλοδοντική σχισμή.

Πιάγκου Μάρα, Λέκτορας Ανατομικής
Γρίβας Δημήτριος, Ιατρός
Εργαστήριο Ανατομικής, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών
Διευθύντρια : Αναγνωστοπούλου Σοφία, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια
Τελευταία αναθεώρηση : 1/4/2006