Ο στόμαχος αποτελεί τη συνέχεια προς τα κάτω του οισοφάγου και την πιο ανευρυσμένη μοίρα του εντερικού σωλήνα. Καταλαμβάνει το μεσαίο και άνω τμήμα της κοιλιάς που λέγεται επιγάστριο και επεκτείνεται και λίγο αριστερά, στο αριστερό υποχόνδριο. Στο σύνολό του εμφανίζει μια κάμψη που θυμίζει το αγγλικό γράμμα J, στρέφοντας το κυρτό προς τα αριστερά και το κοίλο προς τα δεξιά. Το κυρτό, αριστερό του χείλος χαρακτηρίζεται ως μείζον τόξο του στομάχου, ενώ το δεξιό, κοίλο χείλος του οργάνου χαρακτηρίζεται ως έλασσον τόξο του στομάχου. Διακρίνουμε δύο επιφάνειες, την πρόσθια και την οπίσθια, η οποία βρίσκεται σε στενή ανατομική σχέση με το πάγκρεας. Ο στόμαχος περιβάλλεται πλήρως από το περιτόναιο, έναν υμένα, ο οποίος σχηματίζει πτυχές και κολπώματα μεταξύ των οργάνων της κοιλιάς (περιτοναϊκή κοιλότητα). Οι ανακάμψεις του περιτοναίου κατά μήκος του μείζονος και του ελάσσονος τόξου του στομάχου σχηματίζουν πτυχές που ονομάζονται μείζον και έλασσον επίπλουν αντίστοιχα.

Η τροφή εισέρχεται στο στομάχι αφού διέλθει από τον κατώτερο οισοφαγικό σφιγκτήρα. Αυτός αποτελεί μια κυκλοτερή πάχυνση του μυϊκού τοιχώματος του οισοφάγου, που εμποδίζει την παλινδρόμηση της τροφής από το στόμαχο προς τον οισοφάγο. Η περιοχή του στομάχου κοντά στο οισοφαγικό στόμιο χαρακτηρίζεται ως καρδιακή μοίρα. Ψηλότερα από την καρδιακή μοίρα διακρίνουμε το θόλο του στομάχου, ο οποίος συνήθως περιέχει αέρα, ενώ χαμηλότερα από την καρδιακή μοίρα εκτείνεται το σώμα του στομάχου. Το σώμα προς τα κάτω μεταπίπτει στο πυλωρικό άντρο, και τελικά στον πυλωρό. Όριο μεταξύ σώματος και πυλωρικού άντρου θεωρείται η γωνιαία εντομή, μια απότομη κύρτωση κατά μήκος του ελάσσονος τόξου. Στην περιοχή του πυλωρού, η κυκλοτερής μυϊκή στιβάδα του οργάνου παχύνεται και σχηματίζεται ο πυλωρικός σφιγκτήρας, μέσω του οποίου η τροφή οδηγείται στην πρώτη μοίρα του δωδεκαδακτύλου. Ο πυλωρικός σφιγκτήρας εμποδίζει την παλινδρόμηση της τροφής από το δωδεκαδάκτυλο προς το στόμαχο. Ο βλεννογόνος του στομάχου εμφανίζει πολυάριθμες επιμήκεις πτυχές, τις γαστρικές πτυχές.

Ο στόμαχος αρδεύεται με αίμα από κλάδους της κοιλιακής αρτηρίας, η οποία εκφύεται με τη σειρά της από την κοιλιακή αορτή. Και οι τρεις κλάδοι της κοιλιακής αρτηρίας (αριστερή γαστρική, σπληνική και κοινή ηπατική) συμμετέχουν με κλάδους τους στην αγγείωση του στομάχου. Μέσω ενός εκτεταμένου φλεβικού δικτύου, το αίμα επιστρέφει στην πυλαία φλέβα. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αναστομώσεις του φλεβικού δικτύου του στομάχου με το αντίστοιχο του οισοφάγου. Σε περιπτώσεις πυλαίας υπέρτασης, για παράδειγμα εξαιτίας κίρρωσης του ήπατος, το φλεβικό αίμα του στομάχου βρίσκει διέξοδο προς το φλεβικό δίκτυο του οισοφάγου. Στην περιοχή εκείνη οι φλέβες διευρύνονται και δημιουργούνται οι οισοφαγικοί κιρσοί. Η ρήξη των κιρσών του οισοφάγου αποτελεί σοβαρότατη επιπλοκή της ηπατικής κίρρωσης.

Στο στόμαχο υπάρχει ένα εκτεταμένο δίκτυο νευρικών ινών για τον έλεγχο της λειτουργίας του. Τα πνευμονογαστρικά νεύρα (10η εγκεφαλική συζυγία, που ανήκουν στο παρασυμπαθητικό σύστημα) προάγουν την κινητικότητα του τοιχώματος και τη διαδικασία της πέψης. Αντίθετα, το κοιλιακό πλέγμα (που ανήκει στο συμπαθητικό σύστημα) αναστέλλει τις διεργασίες της πέψης και ελαττώνει την κινητικότητα του τοιχώματος. Το στομάχι εμφανίζει και ένα εκτεταμένο λεμφικό δίκτυο, που αποκτά ιδιαίτερη σημασία στις περιπτώσεις λεμφογενούς διασποράς του καρκίνου του στομάχου.

Πιάγκου Μάρα, Λέκτορας Ανατομικής
Γρίβας Δημήτριος, Ιατρός
Εργαστήριο Ανατομικής, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών
Διευθύντρια : Αναγνωστοπούλου Σοφία, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια
Τελευταία αναθεώρηση : 1/4/2006