Το ήπαρ (συκώτι) είναι ο μεγαλύτερος αδένας του ανθρώπινου σώματος. Βρίσκεται στο δεξιό και άνω μέρος της κοιλιάς, που ονομάζεται δεξιό υποχόνδριο, και επεκτείνεται και στο κεντρικό και άνω μέρος της κοιλιάς, που ονομάζεται επιγάστριο. Μεγάλο τμήμα του ήπατος καλύπτεται από το δεξιό πλευρικό τόξο. Μεταξύ του ήπατος και της κοιλότητας του θώρακα μεσολαβεί το διάφραγμα, ο κυριότερος αναπνευστικός μυς. Με τη σύσπαση του διαφράγματος, σε κάθε αναπνευστική κίνηση, το ήπαρ κατέρχεται και αποκαλύπτεται το μεγαλύτερο μέρος του, κάτω από το δεξιό πλευρικό τόξο.

Στο ήπαρ διακρίνουμε έναν μεγάλο δεξιό λοβό και έναν μικρότερο αριστερό λοβό. Διακρίνονται και δύο μικρότεροι λοβοί, ο τετράπλευρος και ο κερκοφόρος, οι οποίοι ανατομικά ανήκουν στο δεξιό λοβό, αλλά λειτουργικά φαίνεται ότι αρδεύονται με αίμα από τους αριστερούς κλάδους της ηπατικής αρτηρίας και της πυλαίας φλέβας. Εξωτερικά το ήπαρ περιβάλλεται από ινώδη κάψα.

Το φλεβικό αίμα των σπλάχνων της κοιλίας δεν επιστρέφει άμεσα στην καρδιά, αλλά περνάει αρχικά από το ήπαρ. Συγκεκριμένα, οι φλέβες των σπλάγχνων σχηματίζουν την πυλαία φλέβα, η οποία εισέρχεται από την πύλη του ήπατος. Το αίμα αυτό είναι πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά, που απορροφήθηκαν με τη διαδικασία της πέψης από τον γαστρεντερικό σωλήνα. Το ήπαρ δέχεται και το πλούσιο σε οξυγόνο αρτηριακό αίμα από την ηπατική αρτηρία. Αναλυτικότερα, η πυλαία φλέβα συμβάλλει κατα 70% στην αιμάτωση του ήπατος, ενώ η ηπατική αρτηρία κατά 30%. Η πυλαία φλέβα και η ηπατική αρτηρία διακλαδίζονται διαρκώς και καταλήγουν σε ένα δίκτυο τριχοειδών αγγείων, τα κολποειδή τριχοειδή του ήπατος. Αφού αρδευτούν τα ηπατοκύτταρα, το αίμα συγκεντρώνεται στις ηπατικές φλέβες, που εκβάλλουν στην κάτω κοίλη φλέβα, προκειμένου να επιστρέψει στην καρδιά.

Στην πύλη του ήπατος, που βρίσκεται στην κάτω επιφάνεια του οργάνου, διακρίνουμε, επομένως, την πυλαία φλέβα, που αποσχίζεται σε δεξιό και αριστερό κλάδο, την ηπατική αρτηρία, που επίσης αποσχίζεται σε δεξιό και αριστερό κλάδο και τον κοινό ηπατικό πόρο, μέσω του οποίου διέρχεται  η χολή. Ο κοινός ηπατικός πόρος προέρχεται από τη συνένωση του αριστερού και του δεξιού ηπατικού πόρου, οι οποίοι συλλέγουν τη χολή από τους αντίστοιχους λοβούς του ήπατος. Τα τρία αυτά ανατομικά στοιχεία, δηλαδή η πυλαία φλέβα, η ηπατική αρτηρία και ο κοινός ηπατικός πόρος, χαρακτηρίζονται ως πυλαία τριάδα και διακλαδίζονται παράλληλα, ως το επίπεδο των κολποειδών τριχοειδών.

Η χοληδόχος κύστη, η οποία φιλοξενείται στην κάτω επιφάνεια του ήπατος, είναι όργανο σε σχήμα αχλαδιού, το οποίο ανατομικά χωρίζεται σε πυθμένα, σώμα και αυχένα. Συνέχεια του αυχένα αποτελεί ο κυστικός πόρος, ο οποίος ενώνεται με τον κοινό ηπατικό πόρο, για να σχηματιστεί ο χοληδόχος πόρος. Αυτός εκβάλλει στον αυλό του δωδεκαδακτύλου σε μια περιοχή που χαρακτηρίζεται ως λήκυθος του Vater. Στο κατώτερο άκρο του χοληδόχου πόρου οι κυκλοτερείς μυϊκές ίνες του τοιχώματος του παχύνονται και σχηματίζουν τον σφιγκτήρα του Oddi. Η απελευθέρωση της χολής στον εντερικό αυλό προϋποθέτει τη χάλαση του σφιγκτήρα του Oddi. Στη λήκυθο του Vater εκβάλλει και ο μείζων παγκρεατικός πόρος.

Το περιτόναιο καλύπτει το ήπαρ και τη χοληδόχο κύστη, αφήνοντας ακάλυπτο μόνο ένα τμήμα της οπίσθιας επιφάνειας του ήπατος. Από τις ανακάμψεις του περιτοναίου σχηματίζονται ο δρεπανοειδής και ο στεφανιαίοςσύνδεσμος του ήπατος.

Κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ζωής, οξυγονωμένο αίμα από την ομφαλική φλέβα παρακάμπτει το ήπαρ. Μέσω του φλεβώδους πόρου, το αίμα διοχετεύεται κατ’ευθείαν στην κάτω κοίλη φλέβα και από εκεί στην καρδιά. Κατά τη γέννηση η ομφαλική φλέβα και ο φλεβώδης πόρος αποφράσσονται και μετατρέπονται στον ενήλικα σε ινώδεις ταινίες και αποτελούν το στρογγυλό σύνδεσμο και το φλεβώδη σύνδεσμο, αντίστοιχα.

Πιάγκου Μάρα, Λέκτορας Ανατομικής
Γρίβας Δημήτριος, Ιατρός
Εργαστήριο Ανατομικής, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών
Διευθύντρια : Αναγνωστοπούλου Σοφία, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια
Τελευταία αναθεώρηση : 1/4/2006