Ο πυρήνας είναι η περιοχή του κυττάρου, όπου εδράζεται το γενετικό υλικό (DNA). Κατά τη φάση της κυτταρικής διαίρεσης το γενετικό υλικό (χρωματίνη) είναι συσπειρωμένο με σχηματισμούς που ονομάζονται χρωμοσώματα και είναι ορατά με το μικροσκόπιο. Μεταξύ των κυτταρικών διαιρέσεων (μεσόφαση) τα χρωμοσώματα είναι αποσυσπειρωμένα και δεν είναι ορατά με το μικροσκόπιο. Η χρωματίνη αποτελείται από δεσοξυριβονουκλεϊνικό οξύ (DNA) μέσα στο οποίο αποθηκεύεται η γενετική πληροφορία και πρωτεΐνες που ονομάζονται ιστόνες, οι οποίες βοηθούν στο πακετάρισμα του DNA, αλλά ασκούν επίσης και ρυθμιστικό ρόλο.

Η χρωματίνη του πυρήνα ενός κυττάρου που βρίσκεται στη μεσόφαση δεν είναι εντελώς αποσυσπειρωμένη. Διακρίνεται σε ευχρωματίνη και ετεροχρωματίνη. Η ευχρωματίνη βρίσκεται σε κατάσταση αποσυσπείρωσης, που διευκολύνει τη μεταγραφή της σε RNA. Η ετεροχρωματίνη είναι σε κατάσταση μερικής συσπείρωσης και περιλαμβάνει περιοχές του γονιδιώματος που δεν μεταγράφονται ενεργά.

Στα θήλεα άτομα το ένα από τα δύο Χ χρωμοσώματα είναι απενεργοποιημένο (ετεροχρωματινικό). Κάθε κύτταρο του θήλεος απενεργοποιεί τυχαία ένα από τα δύο Χ χρωμοσώματα. Το απενεργοποιημένο χρωμόσωμα Χ μπορεί να διακριθεί στο μεσοφασικό πυρήνα και αντιστοιχεί σε μια δομή του πυρήνα που ονομάζεται φυλετική χρωματίνη ή σωμάτιο του Barr.

Ο πυρήνας του κυττάρου περιβάλλεται από διπλή μεμβράνη. Ο μεταξύ των μεμβρανών χώρος παρουσιάζει δομική συνέχεια με το εσωτερικό του ενδοπλασματικού δικτύου. Στη σταθερότητα του πυρήνα συμβάλλει ένα δίκτυο ινών που αποτελείται από την πρωτεΐνη λαμίνη. Η διπλή πυρηνική μεμβράνη παρουσιάζει πολυάριθμους πόρους που χρησιμεύουν για την επικοινωνία μεταξύ πυρήνα και κυτταροπλάσματος. Για παράδειγμα ρυθμιστικές ουσίες από το κυτταρόπλασμα εισέρχονται στον πυρήνα για να ελέγξουν τις λειτουργίες της αντιγραφής και της μεταγραφής. Παράλληλα το προϊόν της μεταγραφής, δηλαδή το m-RNA, εξέρχεται από τον πυρήνα προκειμένου να μεταφραστεί στα ριβοσώματα.

Μια δομή του πυρήνα που ονομάζεται πυρηνίσκος περιέχει τις αλληλουχίες για το σχηματισμό του ριβοσωμικού RNA (r-RNA), που είναι δομικό στοιχείο των ριβοσωμάτων. Στον πυρηνίσκο συνδέεται το r-RNA με τις ριβοσωμικές πρωτεΐνες, οι οποίες συντίθενται στο κυτταρόπλασμα, σχηματίζοντας τις υπομονάδες των ριβοσωμάτων. Για το λόγο αυτό ο πυρηνίσκος χαρακτηρίζεται ως το εργοστάσιο παραγωγής ριβοσωμάτων του κυττάρου.

Γρίβας Δημήτριος, Ιατρός
Τελευταία αναθεώρηση : 1/7/2006