Το ειδικό προστατικό αντιγονο (PSA, Prostate-Specific Antigen) είναι μια γλυκοπρωτεΐνη που παράγεται αποκλειστικά από τα επιθηλιακά κύτταρα των αδενίων και των πόρων του προστάτη. Εκκρίνεται στο σπέρμα, όπου βοηθά στη ρευστοποίησή του. Ένα μικρό μέρος εκκρίνεται στην κυκλοφορία και μπορεί να μετρηθεί. Πληροί τα χαρακτηριστικά ενός χρήσιμου καρκινικού δείκτη, δηλαδή μιας ουσίας, η μέτρηση της οποίας μπορεί να βοηθήσει στη διάγνωση ενός νεοπλάσματος και στην παρακολούθηση του ασθενούς μετά από την εφαρμογή της θεραπείας.

Συγκεκριμένα το PSA αυξάνει σε περιπτώσεις αδενοκαρκινώματος του προστάτη. Ωστόσο είναι δυνατόν να αυξηθεί η τιμή του λόγω ηλικίας, ή λόγω παρουσίας υπερτροφίας προστάτη, μιας καλοήθους κατάστασης που εμφανίζεται συχνά σε ηλικιωμένα άτομα. Το γεγονός αυτό συχνά καθιστά προβληματική την ανάλυση των τιμών του PSA. Θεωρείται ότι τιμές πάνω από 10 ng/ml είναι πολύ πιθανόν να υποκρύπτουν αδενοκαρκίνωμα του προστάτη. Τιμές κάτω από 4 ng/ml θεωρούνται φυσιολογικές. Οι τιμές του PSA, εξάλλου, αυξάνουν παροδικά και μετά από βιοψία του προστάτη.

Στην ενδιάμεση ζώνη από 4 έως 10 ng/ml, υπάρχει κάποια πιθανότητα να υποκρύπτεται αδενοκαρκίνωμα του προστάτη. Προκειμένου να ελαττωθεί η ασάφεια αυτή, έχουν επινοηθεί και άλλοι δείκτες, όπως η ταχύτητα αύξησης του PSA (PSA velocity), η τιμή PSA ανά βάρος προστατικού ιστού (PSA density) και το αναλογικώς ελεύθερο PSA (free/total PSA ή PSA ratio). Σημαντική βοήθεια προσφέρει η ψηλάφηση του προστάτη μετά από δακτυλική εξέταση από το ορθό και το διορθικό υπερηχογράφημα του προστάτη. Με την καθοδήγηση των παραμέτρων αυτών επιλέγεται αν θα κρατηθεί στάση αναμονής, επανελέγχοντας την τιμή του PSA στο μέλλον, ή αν θα εκτελεστεί άμεσα κατευθυνόμενη βιοψία προστάτη.

Ιδιαίτερα χρήσιμη είναι η μέτρηση του PSA για την παρακολούθηση του θεραπευτικού αποτελέσματος, όταν το αδενοκαρκίνωμα του προστάτη έχει ήδη διαγνωστεί. Με τη ριζική προστατεκτομή, την εφαρμογή ακτινοβολίας ή τη χορήγηση ορμονικών σκευασμάτων αναμένεται η πτώση των τιμών του PSA. Απουσία πτώσης της τιμής του PSA ή και αύξησή της μπορεί να σημαίνει τοπική υποτροπή, αλλά και παρουσία απομεμακρυσμένων μεταστάσεων.

Το PSA αντικατέστησε σχεδόν πλήρως στην κλινική πράξη την όξινη φωσφατάση, μια ουσία που χρησιμοποιούνταν στο παρελθόν ως καρκινικός δείκτης για το αδενοκαρκίνωμα του προστάτη, διότι παρουσίασε, ως εξέταση, μεγαλύτερη τιμή ευαισθησίας.