Η κοινότητα Αρκεσίνης Αμοργού, έχοντας προσανατολιστεί προς την βελτίωση της παρεχομένης ιατρικής φροντίδας των κατοίκων της περιοχής, συνδέθηκε με το ερευνητικό Πρόγραμμα Τηλεϊατρικής “VSAT Network for Telematics and Health Care”, την επιστημονική ευθύνη του οποίου έχει το Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής, της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το Έργο αποσκοπεί στην παροχή υπηρεσιών Τηλεϊατρικής μέσω δορυφορικών επικοινωνιών στα Κέντρα Υγείας Νάξου, Μήλου και Καρπάθου στο Αιγαίο. Η συμμετοχή του Περιφερειακού Ιατρείου (ΠΙ) Αρκεσίνης στο πρόγραμμα, είναι σταδιακή και αποσκοπεί στη μεγιστοποίηση των αποτελεσμάτων με τις μικρότερες δυνατές δαπάνες, πάντοτε προς όφελος της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας του τοπικού πληθυσμού.

Μεθοδολογία

Με δαπάνες της Κοινότητας Αρκεσίνης, έγινε προμήθεια φορητού ηλεκτρονικού υπολογιστή. Η δημιουργία των φακέλων γίνεται με την βοήθεια του λογισμικού Ηλεκτρονικών Ιατρικών Φακέλων (ΗΙΦ) HEALTH.one, το οποίο διέθεσε το Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Οι φάκελοι των κατοίκων των κοινοτήτων Αρκεσίνης και Βρουτσίου δημιουργήθηκαν από τον Αγροτικό Ιατρό. Η συλλογή των στοιχείων έγινε με επισκέψεις των κατοίκων στο Περιφερειακό Ιατρείο ή κατ’ οίκον επισκέψεων του Αγροτικού Ιατρού.

Για κάθε κάτοικο έγινε λήψη πλήρους οικογενειακού ιστορικού και ατομικού αναμνηστικού. Εφόσον κατά την επίσκεψη διεπιστώνετο πρόβλημα υγείας, ακολουθούσε λήψη ιστορικού της παρούσας νόσου, ανασκόπηση συστημάτων και αντικειμενική εξέταση. Μετά το πέρας των προηγουμένων διαδικασιών ο Αγροτικός Ιατρός καταχωρούσε στο φάκελο τις πιθανές διαγνώσεις και τις πράξεις που προγραμμάτισε προκειμένου να αντιμετωπίσει το περιστατικό. Καταχωρούσε επίσης, τα συνταγογραφούμενα κάθε φορά φάρμακα.

Κατά την συλλογή των στοιχείων διαπιστώθηκε η ύπαρξη ορισμένων νοσημάτων σε σημαντικό ποσοστό. Με την βοήθεια του προγράμματος HEALTH.one έγινε ανάλυση των δεδομένων, ως προς την συχνότητα των νοσημάτων καθώς και την συχνότητα συνδυασμένης υπάρξεώς των σε συγκεκριμένους ασθενείς. Τα αποτελέσματα της επεξεργασίας αυτής παρατίθενται στην συνέχεια.

Περιγραφή του Ιατρικού Φακέλου

Στο Περιφερειακό Ιατρείο Αρκεσίνης και Βρουτσίου χρησιμοποιούνται οι ακολουθίες Γενικής Ιατρικής για τους ενήλικες και Παιδιατρικής για τα παιδιά (έως 14 ετών).

Η ακολουθία Γενικής Ιατρικής δημιουργήθηκε κατόπιν συνεργασίας του Εργαστηρίου Ιατρικής Φυσικής με την Α’ Παθολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών (Λαϊκό Νοσοκομείο Αθηνών) και χρησιμοποιείται για την καταχώρηση περιστατικών που εμπίπτουν στα πλαίσια της Γενικής Ιατρικής.

Η δομή της Παιδιατρικής ακολουθίας είναι ανάλογη με αυτή της Γενικής Ιατρικής. Τα πεδία ωστόσο των ακολουθιών, καθώς και οι κατάλογοι έτοιμων επιλογών που παρέχονται σε κάθε ένα από αυτά έχουν προσαρμοστεί στις ιδιαιτερότητες της Παιδιατρικής.

Ο φάκελος κάθε ενηλίκου αποτελείται από τα ακόλουθα τμήματα:

1. Βασικών Ιατρικών Πληροφοριών. Καταχωρούνται το κληρονομικό ιστορικό, το ατομικό αναμνηστικό, ο τρόπος και οι έξεις ζωής, καθώς και οι πιθανές αλλεργίες του ασθενούς. Καταχωρούνται επίσης τα φάρμακα που λαμβάνει εν γένει. Για κάθε μία από τις παραμέτρους αυτές παρέχεται ο κατάλογος των πιο σημαντικών τιμών (π.χ. των πιο σημαντικών νόσων του κληρονομικού ιστορικού και ατομικού αναμνηστικού)
2. Ιστορικού. Καταχωρείται η παρούσα νόσος, σε μορφή ελευθέρου κειμένου
3. Ανασκοπήσεως Συστημάτων. Καταχωρούνται τα ευρήματα από την ανασκόπηση των συστημάτων. Για κάθε σύστημα παρέχονται κατάλογοι με τα σημαντικότερα ευρήματα
4. Αντικειμενικής Εξετάσεως. Καταχωρούνται τα ευρήματα από την αντικειμενική εξέταση. Για κάθε σύστημα παρέχονται κατάλογοι με τα σημαντικότερα ευρήματα
5. Βασικών Εργαστηριακών Εξετάσεων: Καταχωρούνται τα αποτελέσματα των βασικών εργαστηριακών εξετάσεων. Ο κατάλογος των εξετάσεων που πρέπει να καταχωρηθούν δημιουργήθηκε από το Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής σε συνεργασία με το Εργαστήριο Μικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής και τα Κέντρα Υγείας Μήλου, Καρπάθου και Νάξου, προκειμένου να είναι προσανατολισμένος στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. Δίνεται ωστόσο η δυνατότητα καταχωρήσεως και άλλων εξετάσεων, τις οποίες ενδέχεται να έχει κάνει ο ασθενής σε δευτεροβάθμια ή τριτοβάθμια νοσοκομεία ή διαγνωστικά κέντρα
6. Παρακλινικών Εξετάσεων. Καταχωρούνται ένα ή περισσότερα ΗΚΓ ή /και ακτινογραφίες του ασθενούς
7. Προγραμματισμού εξετάσεων και Αντιμετωπίσεως Περιστατικού. Καταχωρούνται δεδομένα σχετικά με την αντιμετώπιση περιστατικών
8. Συνταγογραφήσεως. Καταχωρούνται δεδομένα σχετικά με την χορήγηση φαρμάκων. Το HEALTH.one διαθέτει βάση δεδομένων στην οποία έχουν καταχωρηθεί τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται με μεγάλη συχνότητα στις πρωτοβάθμιες μονάδες υγείας, ώστε να είναι δυνατή η γρήγορη συνταγογράφησή τους. Οι συνταγές μπορούν στην συνέχεια να εκτυπωθούν αυτόματα από το πρόγραμμα
9. Τηλεϊατρικής. Καταχωρούνται ερωτήματα των ιατρών των πρωτοβαθμίων μονάδων προς τους συναδέλφους των του Νοσοκομείου Υποστηρίξεως, καθώς και οι απαντήσεις των τελευταίων

Η δομή του Παιδιατρικού φακέλου είναι ανάλογη, με προσθήκη όμως στοιχείων που αφορούν ειδικά στα παιδιά (π.χ. εμβολιασμοί). Τα πεδία των ακολουθιών καθώς και οι κατάλογοι έτοιμων επιλογών, είναι προσαρμοσμένοι στις ανάγκες της παιδιατρικής.

Αποτελέσματα της επεξεργασίας του περιεχομένου των φακέλων

Η ανάλυση του περιεχομένου των φακέλων γίνεται με την βοήθεια των λειτουργιών που παρέχει το πρόγραμμα HEALTH.one. Ο καθορισμός των παραμέτρων μιας αναλύσεως γίνεται με την βοήθεια ειδικών αρχείων εντολών (scripts). Το Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής σε συνεργασία με το Αγροτικό Ιατρείο Αρκεσίνης έχει δημιουργήσει έναν αριθμό τέτοιων αρχείων, τα οποία επιτελούν τις πιο συχνά χρησιμοποιούμενες αναλύσεις (π.χ. ανεύρεση ατόμων που έχουν στο ατομικό αναμνηστικό ή το κληρονομικό ιστορικό τους ορισμένη πάθηση ή συνδυασμό παθήσεων. Οι αναζητούμενες παθήσεις μπορούν να καθορίζονται εύκολα από τον Αγροτικό Ιατρό). Η δημιουργία άλλων τύπων αναλύσεων μπορεί να γίνει με σχετικά μικρή προσπάθεια από τον εκάστοτε χρήστη του προγράμματος.

Ο μόνιμος πληθυσμός των δύο κοινοτήτων αποτελείται από 291 άτομα εκ των οποίων 44 παιδιά. Ηλεκτρονικοί ιατρικοί φάκελοι έχουν δημιουργηθεί για το σύνολο των μονίμων κατοίκων. Τα αποτελέσματα της πρώτης επεξεργασίας των στοιχείων, τα οποία βασίζονται κυρίως στην λήψη του ιστορικού, είναι τα ακόλουθα:

Ο πληθυσμός των 291 ατόμων αποτελείται από 145 άνδρες και 146 γυναίκες. Η κατανομή των ηλικιών στον ανδρικό και γυναικείο πληθυσμό παρουσιάζεται στην Εικόνα 1.

Εικόνα 1 – Κατανομή των ηλικιών στον πληθυσμό

Αρτηριακή πίεση διαπιστώθηκε σε 40 άτομα (13,4% του συνολικού πληθυσμού). Από αυτά 14 είναι άνδρες (4,8% του συνολικού πληθυσμού) και 26 γυναίκες (8,9% του συνολικού πληθυσμού). Το σύνολο των ατόμων που πάσχουν από αρτηριακή υπέρταση σε σχέση με την ηλικία παρουσιάζεται στην Εικόνα 2. Παρατηρήθηκε ότι 14 γυναίκες και 4 άνδρες πάσχοντες από αρτηριακή υπέρταση είχαν θετικό κληρονομικό ιστορικό υπέρτασης.

Η ομάδα των ατόμων που πάσχουν από αρτηριακή υπέρταση παρακολουθείται συστηματικά.

Εικόνα 2 – Αριθμός ανδρών και γυναικών κατά ηλικία, που πάσχουν από αρτηριακή υπέρταση

Από υπερχοληστερολαιμία ή/ και υπερτριγλυκεριδαιμία πάσχουν 20 άτομα (6,9% του συνολικού πληθυσμού). Από αυτά 8 είναι άνδρες (2,7% του συνολικού πληθυσμού) και 12 γυναίκες (4,1% του συνολικού πληθυσμού). Το σύνολο των ατόμων που πάσχουν από υπερχοληστερολαιμία / υπερτριγλυκεριδαιμία σε σχέση με την ηλικία, παρουσιάζονται στην Εικόνα 3.

Εικόνα 3 – Αριθμός ανδρών και γυναικών κατά ηλικία, που πάσχουν από υπερχοληστερολαιμία / υπερτριγλυκεριδαιμία

Από σακχαρώδη διαβήτη πάσχουν 9 άτομα (3,1% του συνολικού πληθυσμού). Από αυτά 2 είναι άνδρες (0,7% του συνολικού πληθυσμού) και 7 γυναίκες (2,4 % του συνολικού πληθυσμού). Όλοι είναι ηλικίας μεγαλύτερης των 60 ετών. Επιπλοκές της νόσου παρουσιάζονται σε 6 από τα άτομα αυτά. Συγκεκριμένα, 4 (1% του συνολικού πληθυσμού) παρουσίασαν αμφιβληστροειδοπάθεια και 2 περιφερική μικροαγγειοπάθεια κάτω άκρων (0,5% του συνολικού πληθυσμού).

Από στεφανιαία νόσο πάσχουν 4 άτομα (1,4 % του συνολικού πληθυσμού). Όλα τα άτομα είναι γυναίκες, ηλικίας μεγαλύτερης των 60 ετών. Τρεις από τις εν λόγω γυναίκες πάσχουν και από υπέρταση, ενώ δύο από αυτές πάσχουν και από υπερχοληστερολαιμία. Κανένα από τα άτομα αυτά δεν πάσχει από σακχαρώδη διαβήτη.

Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο έχουν υποστεί 5 άτομα (1,7% του συνολικού πληθυσμού). Από αυτά 2 είναι άνδρες (0,7% του συνολικού πληθυσμού) και 3 γυναίκες (1,0 % του συνολικού πληθυσμού). Όλοι είναι ηλικίας μεγαλύτερης των 60 ετών. Δύο (2) πάσχουν από υπερχοληστερολαιμία, υπερτριγλυκεριδαιμία ή σακχαρώδη διαβήτη.

Από διάφορους καρκίνους πάσχουν 7 άτομα (2,4% του συνολικού πληθυσμού). Από αυτά, 2 άνδρες έπασχαν από θηλωματώδη καρκίνο της κύστεως, 1 γυναίκα από καρκίνο ωοθηκών και σιγμοειδούς, 1 γυναίκα από καρκίνο μαστού και 1 γυναίκα από καρκίνο μήτρας. Τέλος, σε 2 άνδρες βρέθηκαν πρώιμες μελαγχρωματικές αλλοιώσεις του δέρματος. Η μία από τις δύο αυτές περιπτώσεις εντοπίσθηκε τυχαία κατά την διάρκεια της δημιουργίας των φακέλων και παραπέμφθηκε για περαιτέρω έλεγχο σε τριτοβάθμιο νοσοκομείο.

Η δημιουργία των φακέλων βοήθησε στην διάγνωση επιληψίας σε 3 ασθενείς, οι οποίοι ανέφεραν άτυπα συμπτώματα σε τακτά χρονικά διαστήματα. Εντοπίσθηκε επίσης υψηλή συχνότητα βρογχικού άσθματος σε μέλη 3 οικογενειών.

Πρόληψη

Η χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή στη συστηματική καταγραφή της πορείας της υγείας του πληθυσμού, επιτρέπει ορθολογική παρακολούθηση των πασχόντων από χρόνια νοσήματα (π.χ. βρογχικό άσθμα, επιληψία, υπέρταση). Για τους υπερτασικούς ασθενείς θα χρησιμοποιηθεί κατ’ αρχάς η ειδική ακολουθία που έχουν δημιουργηθεί από τη συνεργασία του Εργαστηρίου Ιατρικής Φυσικής με το ΚΥ Αλιβερίου και το Λαϊκό Νοσοκομείο (Κλινική Γ’ Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική).

Ο εντοπισμός και η επισήμανση των ατόμων που πάσχουν ή έχουν προδιάθεση για την εμφάνιση σακχαρώδη διαβήτη, διευκολύνεται σημαντικά με τη βοήθεια των ηλεκτρονικών φακέλων. Σε συνδυασμό δε με ενημερωτικές ομιλίες και προγραμματισμένες κλινικές και εργαστηριακές εξετάσεις είναι δυνατή η έγκαιρη διάγνωση, με προφανή οφέλη για την υγεία των ασθενών και την ποιότητα της ζωής τους.

Το λογισμικό του HEALTH.one παρέχει επίσης δυνατότητες επεξεργασίας των στοιχείων του φακέλου ενός συγκεκριμένου ασθενούς (π.χ. παρακολούθηση της μεταβολής της τιμής της αρτηριακής πιέσεως κατά τις διαδοχικές επισκέψεις του στον ιατρό) ή ολόκληρου του καταχωρημένου πληθυσμού ή συγκεκριμένων ομάδων.

Το Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής έχει προσαρμόσει το λογισμικό κατάλληλα, ώστε να είναι δυνατός ο αυτόματος εντοπισμών των γυναικών που πρέπει να πραγματοποιήσουν μαστογραφίες ή τεστ Παπανικολάου, καθώς και των κατοίκων που πρέπει να κάνουν διαφόρους εμβολιασμούς. Τα εντοπιζόμενα άτομα, καλούνται εν συνεχεία, να πραγματοποιήσουν την αντίστοιχη πράξη μέσω εγγράφων, που δημιουργούνται αυτόματα από το πρόγραμμα. Με τον τρόπο αυτό, η συμμετοχή του πληθυσμού σε προγράμματα προλήψεως είναι συστηματική, ευκολότερη και αποτελεσματικότερη.

Κατά την επεξεργασία που προαναφέρθηκε διαπιστώθηκε ότι η μεγάλη πλειοψηφία των γυναικών δεν είχε κάνει ποτέ δοκιμασία Παπανικολάου ή ψηλάφηση μαστού. Η ενημέρωση και προετοιμασία του γυναικείου πληθυσμού από το ΑΙ, σε συνδυασμό με την πρωτοβουλία του ΚΥ Νάξου για προληπτικό πληθυσμιακό έλεγχο για καρκίνο Μήτρας - Τραχήλου - Μαστού, απέφερε σημαντικά οφέλη. Σε αυτά συγκαταλέγονται η δημιουργία γυναικολογικού αρχείου για το σύνολο των γυναικών της Αμοργού.

Συμπεράσματα

Η προσπάθεια που καταβλήθηκε από τον τέλος Αυγούστου 1995 για την αναβάθμιση των παρεχομένων υπηρεσιών υγείας στους μονίμους κατοίκους των Κοινοτήτων Αρκεσίνης και Βρουτσίου Αμοργού, επέφερε ήδη θετικά αποτελέσματα.

Η αναβάθμιση των υπηρεσιών οφείλεται αποκλειστικά στην εισαγωγή της τηλεματικής, με εστίαση της αρχικής προσπάθειας στη συστηματική καταγραφή της καταστάσεως της υγείας ολοκλήρου του μονίμου πληθυσμού των δύο Κοινοτήτων και της δημιουργίας ηλεκτρονικού αρχείου ιατρικών φακέλων.

Το πρόγραμμα θα συμπληρωθεί με την οργάνωση της υποστηρίξεως του Αγροτικού Ιατρού μέσω τηλεματικής, τόσο από το εποπτεύον ΚΥ Νάξου, όσο και τα Νοσοκομεία Υποστηρίξεως του Προγράμματος Τηλεϊατρικής VSAT. Οι προγραμματιζόμενες υπηρεσίες θα είναι καρδιολογίας και δερματολογίας, με έμφαση την κάλυψη παιδιατρικών περιστατικών. Ο απαιτούμενος εξοπλισμός θα αγοραστεί με πόρους της Κοινότητας Αρκεσίνης, όπως έγινε και στην περίπτωση του φορητού υπολογιστή. Η διασύνδεση του ΑΙ με τις μονάδες υποστηρίξεως θα γίνει μέσω του δικτύου του ΟΤΕ. Η φάση αυτή αναμένεται να αρχίσει στις αρχές Μαρτίου και να ολοκληρωθεί εντός του πρώτου εξαμήνου του 1996.

Επισημαίνεται ότι οι επόμενοι νέοι Αγροτικοί Ιατροί που θα στελεχώσουν το Περιφερειακό Ιατρείο θα έχουν στην διάθεσή τους το πολύτιμο αρχείο του συνόλου του πληθυσμού και κατά συνέπεια αναμένεται ότι οι ιατρικές υπηρεσίες που θα παρέχονται στο εξής θα είναι σημαντικά βελτιωμένες σε σχέση με τις μέχρι σήμερα παρεχόμενες.

Παράλληλα ο Αναπτυξιακός Σύνδεσμος Αμοργού προσανατολίζεται στη γενίκευση του προγράμματος και στα άλλα δύο Αγροτικά Ιατρεία της Αμοργού και έχει ήδη αρχίσει η δημιουργία ηλεκτρονικών φακέλων στο ΑΙ της Χώρας, με τη βοήθεια του Αγροτικού Ιατρού της Αρκεσίνης.

Αναφορές

1. Δίκτυο Δορυφορικών Επικοινωνιών για την Παροχή Τηλεματικών Υπηρεσιών και Υπηρεσιών Υγείας. Ερευνητικό Έργο σε εξέλιξη (1994-1997). Την επιστημονική ευθύνη του Έργου έχει το Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής, το οποίο και το σχεδίασε. Παρέχονται υπηρεσίες Τηλεϊατρικής από τα Νοσοκομεία Ωνάσειο, Λαϊκό και Αγία Σοφία (Παίδων) στα ΚΥ Νάξου, Μήλου και Καρπάθου. Αναμένεται στο άμεσο μέλλον και η ένταξη νέων Κέντρων Υγείας
2. Πρόγραμμα Τηλεκαρδιολογίας ΤΑΛΩΣ. Παρέχονται υπηρεσίες Τηλεκαρδιολογίας από το Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο σε 5 ΚΥ του Αιγαίου (Νάξου, Μήλου, Μυκόνου, Σαντορίνης και Σκιάθου). Έναρξη Ιούνιος 1995
3. Εργο HERMES (Telematic HEalthcare Remotness and Mobility Factors in Common European Scenarios) στα πλαίσια του 4ου Προγράμματος Πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ενώσεως. Το Έργο αποσκοπεί στην παροχή υπηρεσιών Τηλεϊατρικής σε ευρωπαίους πολίτες με τη χρήση ηλεκτρονικών ιατρικών φακέλων. Το Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, το οποίο βρίσκεται επί κεφαλής της Ελληνικής προσπάθειας, σχεδίασε το Έργο σε συνεργασία με την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου. Έναρξη Ιανουάριος 1996
4. D. Sotiriou, Telemedicine Services in Greece, World Congress on Telemedicine, Toulouse, November 30 - December 1, 1995
5. Δ. Σωτηρίου, Υπηρεσίες Τηλεϊατρικής: Παρόν και Μέλλον, 6η Ενημερωτική Ημερίδα Τηλεϊατρικής, Σισμανόγλειον ΓΠΝ, 9 Νοεμβρίου 1995
6. Δ. Σωτηρίου, Συνθετική Έκθεση Τηλεϊατρικής, Έκδοση Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης, 1994

Α. Γκίνης+, Σ. Δευτεραίος*, Δ. Σωτηρίου*
+ Περιφερειακό Ιατρείο Αρκεσίνης, Αμοργός
* Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών
(το άρθρο παρουσιάστηκε από τον κ. Δημήτριο Σωτηρίου στο Συνέδριο Γενικής Ιατρικής ΕΛΕΓΕΙΑ. 1995, Χαλκιδική)
Τελευταία αναθεώρηση : 1/1/2006