Η ανάπτυξη του προστάτη εμφανίζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς η καλοήθης προστατική υπερπλασία προσβάλλει περισσότερο από το μισό του ανδρικού πληθυσμού (άνω των 45 ετών) και αποτελεί τη συνηθέστερη μη κακοήθη υπερπλασία για όλα τα όργανα. Η κατανόηση της μορφογένεσης του προστάτη επιτρέπει την παρακολούθηση των διεργασιών του καρκίνου καθώς μεταξύ τους εμφανίζουν υπερπλασία.

Α. ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΤΑΤΗ ΤΡΩΚΤΙΚΩΝ

Η μελέτη του προστάτη των τρωκτικών επιτρέπει την καλύτερη κατανόηση του ανθρώπινου, καθώς εμφανίζουν μεταξύ τους σημαντικές αντιστοιχίες.

Ο προστάτης στον σκίουρο εμφανίζει ένα μονάχα λοβό ενώ στον αρουραίο, το ποντίκι και το hamster υποδιαιρείται σε 3 λοβούς, οι οποίοι ονομάζονται αντίστοιχα κοιλιακός, πλάγιος και οπίσθιος ανάλογα με τη θέση τους σε σχέση με την ουρήθρα.

Σύμφωνα με άλλη περιγραφή, ο προστάτης στον αρουραίο και το ποντίκι εμφανίζει 4 λοβούς, λαμβάνοντας υπόψη και τον πηκτοειδή αδένα. Ο πηκτοειδής αδένας εντοπίζεται στο έλασσον τόξο των σπερματοδόχων κύστεων και εμφανίζει επιθήλιο του οποίου η δομή είναι παρόμοια με αυτή του προστάτη.

Εικόνα 1, Λοβοί προστάτη τρωκτικών

Στην παραπάνω εικόνα (1) παρατηρούμε τους λοβούς του προστάτη και τους πηκτοειδείς αδένες του αρουραίου καθώς και τη σχέση τους με την ουρήθρα, την ουροδόχο και τη σπερματοδόχο κύστη.

Η ιστολογική εικόνα του προστάτη των τρωκτικών μπορεί να αποκαλυφθεί με κατεργασία του ιστού με κολλαγονάση 1% για 5-10 λεπτά. Στη συνέχεια γίνεται διαχωρισμός των πόρων από τον γύρω συνδετικό ιστό με λεπτά όργανα μικροχειρουργικής.

Με τη διαδικασία αυτή διαπιστώνουμε ότι η ιστολογική εικόνα του προστάτη απαρτίζεται από ένα εκτεταμένο δίκτυο επιθηλιακών πόρων με πολλές διακλαδώσεις. Επομένως αυτός ο προστάτης δεν έχει αδενοκυψέλες. Όσον αφορά σε κάθε πόρο ξεχωριστά, αυτός αποτελείται από επιθήλιο, βασική μεμβράνη και 1-5 σειρές στερεά κολλημένα κύτταρα στρώματος, ενώ ο τύπος διακλάδωσης των πόρων είναι διαφορετικός σε κάθε λοβό, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα (2):

Το επιθήλιο των προστατικών πόρων των τρωκτικών αποτελείται από ψευδοπολύστιβο κυλινδρικό εκκριτικό επιθήλιο, το οποίο εμφανίζει τα εξής χαρακτηριστικά:

• κοκκιώδες ΕΔ
• υπερπυρηνικά συμπλέγματα Golgi
• εκκριτικά κυστίδια
• κοντές μικρολάχνες

Υπό το εκκριτικό επιθήλιο βρίσκονται μη εκκριτικά επιθηλιακά κύτταρα κατά μήκος της βασικής μεμβράνης. Η λειτουργία αυτών των κυττάρων δεν είναι ακριβώς γνωστή. Υπάρχουν οι εξής υποθέσεις:

α) λειτουργούν ως στελεχιαία κύτταρα κα μπορούν να διαφοροποιούνται σε κυλινδρικά εκκριτικά κύτταρα ή να εμφανίζουν πλακώδη υπερπλασία ως απάντηση σε οιστρογόνα.

β) μεταφέρουν υλικά από τα εκκριτικά κύτταρα στον έξω κυτταρικό χώρο και έτσι ρυθμίζουν τη λειτουργία τους.

γ) ευθύνονται για παθολογικές διεργασίες και πιθανώς αποτελούν στόχο νεοπλασματικών παραγόντων.

Όσον αφορά στο επιθήλιο των προστατικών πόρων του αρουραίου συγκεκριμένα, αυτό αποτελείται από υψηλά κυλινδρικά κύτταρα στην περιφέρεια των πόρων και κυβικό ή χαμηλό επιθήλιο στους κεντρικούς πόρους.

Οι επιθηλιακοί πόροι μπορούν επίσης να διακριθούν ανάλογα με τη λειτουργία τους. Έτσι διακρίνουμε:

• στην ακραία περιοχή των περιφερικών κλάδων τη ζώνη πολλαπλασιασμού, όπου τα επιθηλιακά κύτταρα εμφανίζουν έντονη μεταβολική δραστηριότητα και έντονο ρυθμό σύνδεσης πρωτεϊνών, RNA και DNA.
• στην περιφερική και ενδιάμεση περιοχή των κλάδων την εκκριτική ζώνη, και
• στην κεντρική περιοχή τη μη εκκριτική ζώνη. (Εικόνα 3)

Β. ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΗ

ΘΕΣΗ

O προστάτης στη φυσιολογική του θέση στο ανθρώπινο σώμα έρχεται σε σχέση προς τα πρόσω με την οπίσθια επιφάνεια της ηβικής σύμφυσης, προς τα πίσω απέχει 4 εκ. από τον πρωκτό, στα πλάγια έρχεται σε σχέση με το προστατοκυστικό φλεβώδες πλέγμα, η βάση του με την ουροδόχο κύστη και η κορυφή του με το ουρογεννητικό τρίγωνο. Σε αυτή τη θέση ο προστάτης διαπερνάται από την προστατική μοίρα της ουρήθρας, όπου και εκβάλλει στα πλάγια του σπερματικού λοφιδίου ο εκσπερματικός πόρος. (Εικόνα 4)

ΜC NEAL

Σύμφωνα με τον McNeal ο προστάτης υποδιαιρείται σε τέσσερις μορφολογικά διαφορετικές ζώνες:

• πρόσθιο ινομυώδες στρώμα
• περιφερική ζώνη
• κεντρική ζώνη
• μεταβατική ζώνη

Στην παρακάτω εικόνα (5) διακρίνουμε την κεντρική, την περιφερική, τη μεταβατική ζώνη, καθώς και το πρόσθιο ινομυώδες στρώμα, ενώ επίσης φαίνονται τα σημεία όπου ο προστάτης έρχεται σε σχέση με τον αυχένα της ουροδόχου κύστης (Bladder neck) και το σημείο εισόδου του εκσπερματικού πόρου (Ejaculatory duct).

KATAΣΚΕΥΗ

Ο ανθρώπινος προστάτης αποτελείται από:

- ινοκολλαγονώδες περίβλημα, το οποίο χορηγεί ινώδη διαφράγματα που χωρίζουν τον προστάτη σε 5 λοβούς

• πρόσθιο
• οπίσθιο
• μέσο, και
• 2 πλάγιους

- στηρικτικό (ινομυώδες) στρώμα

- αδένες

ΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟ ΣΤΡΩΜΑ

Το στηρικτικό στρώμα αποτελείται από λεία μυϊκά κύτταρα, ινοβλάστες, εδραία μακροφάγα, ενδοθηλιακά κύτταρα των αγγείων, περικύτταρα, νευρικές απολήξεις και λεμφαγγεία.

Σύμφωνα με τον English, το στηρικτικό στρώμα υποδιαιρείται σε:

• περιαδενικό, που σχηματίζει θυλάκους γύρω από τους επιθηλιακούς πόρους, και
• μεσοαδενικό, που βρίσκεται μεταξύ των θυλάκων

Οι περιαδενικοί θύλακοι αποτελούντα από 3-4 στιβάδες λείων μυϊκών κυττάρων, τα οποία χωρίζονται από τα επιθηλιακά κύτταρα μόνο με τη βασική μεμβράνη.

ΠΡΟΣΤΑΤΙΚΑ ΑΔΕΝΙΑ

Τα προστατικά αδένια διατάσσονται σε τρεις συγκεκριμένες ομάδες:

• Μία μικρή ομάδα από βλεννογονικά αδένια που εκβάλλουν απευθείας στην ουρήθρα.
• Μία μεγαλύτερη ομάδα από υποβλεννογόνια αδένια τα οποία εκβάλλουν στην ουρήθρα μέσω μικρών πόρων.
• Μια κύρια εξωτερική ομάδα από τα κύρια προστατικά αδένια τα οποία εκβάλλουν στην ουρήθρα μέσω μακρών πόρων

- Τα βλεννογονικά και τα υποβλεννογόνια αδένια συνιστούν την κεντρική ζώνη.

- Τα κύρια προστατικά αδένια συνιστούν την περιφερική ζώνη

- Οι μακροί πόροι των κυρίων προστατικών αδενίων εκβάλλουν στις πλευρές του σπερματικού λοφιδίου και οι μικρότεροι πόροι των υποβλεννογόνιων αδένων εκβάλλουν στις παραλοφίδιες αύλακες.

Στις εικόνες (6,α,β) παρατηρούμε στο κέντρο την ουρήθρα και περιφερικά αυτής τις τρεις κατηγορίες προστατικών αδενίων (βλεννογονικά αδένια, υποβλεννογόνια αδένια και κύρια προστατικά αδένια), τους μικρούς πόρους των υποβλεννογόνιων αδενίων και τους 2 μακρούς πόρους των κυρίων αδενίων.

ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΗ

Οι αδένες του ανθρώπινου προστάτη είναι σωληνοκυψελιδωτοί ή σωληνοσακοειδείς. Ο αυλός τους εμφανίζει έντονες πτυχώσεις και το καλυπτικό επιθήλιο αποτελείται από:

• ψηλά κυλινδρικά ή κυβοειδή κύτταρα
• ολιγάριθμα επίπεδα κύτταρα εφαπτόμενα στη βασική μεμβράνη

Στις παρακάτω εικόνες φαίνεται η έντονη πτύχωση του αυλού των αδένων, καθώς επίσης και τα ψηλά κυλινδρικά κύτταρα του καλυπτικού επιθηλίου και τα επίπεδα κύτταρα που εφάπτονται στη βασική μεμβράνη.

ΠΟΡΟΙ

Οι περιφερικοί πόροι του προστάτη καλύπτονται από μονόστιβο κυβικό ή κυλινδρικό επιθήλιο. Οι κεντρικοί πόροι (καθώς πλησιάζουν στην ουρήθρα) επενδύονται από μεταβατικό επιθήλιο.

ΑΔΕΝΙΚΟ ΕΚΚΡΙΜΑ

Το αδενικό έκκριμα αποτελείται από:

• αμυλάση
• λιπίδια
• πρωτεολυτικά ένζυμα (ινωδολυσίνη)
• ιόντα ψευδαργύρου, και
• φρουκτόζη, που χρησιμεύει για τη θρέψη του σπέρματος.

Αποθηκεύεται στον αδένα και εξωθείται κατά την εκσπερμάτωση, ενώ η διοχέτευσή του στην ουρήθρα γίνεται με τη βοήθεια μυϊκών συσπάσεων. Χρησιμεύει σαν διαλυτικό και μεταφορικό μέσο σπέρματος.

Τέλος, ορισμένες εκκρίσεις συχνά συσσωρεύονται στον αυλό και δημιουργούν τα αμυλοειδή σωμάτια, τα οποία αποτελούνται κυρίως από συμπυκνωμένη γλυκοπρωτεΐνη. Αυτά συνήθως εμφανίζουν αποτιτανώσεις (εναποθέσεις αλάτων Cα+2). Τέτοια σωμάτια φαίνονται στην παρακάτω εικόνα (9):

1. Πειραματική Εμβρυολογία, Ρωξάνη Αγγελοπούλου
2. Βασική Ιστολογία, 2., Carlos Junqueira, Jose Carneiro, Robert O’Kelley
3. Ιστολογία, Alan Stevens
4. Ανατομική του ανθρώπου, Νικόλαος Παπαδόπουλος
5. Άτλαντας ανατομικής του ανθρώπου, F. Netter
6. Gross Anatomy
7. Histology A text and Atlas, Michael Ross

Εργασία που παρουσιάστηκε από το φοιτητή Ιατρικής Μπενέτο Γεώργιο, με ΑΜ 200100152
στα πλαίσια του κατ'επιλογήν μαθήματος της Πειραματικής Εμβρυολογίας
Υπεύθυνη μαθήματος : Ρωξάνη Αγγελοπούλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια
Εργαστήριο Ιστολογίας και Εμβρυολογίας
Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να ανατρέξετε στον ιστότοπο του μαθήματος της Πειραματικής Εμβρυολογίας: http://www.med.uoa.gr/expembr/
Τελευταία αναθεώρηση : 1/7/2006