Η ανάπτυξη του γεννητικού ή αναπαραγωγικού συστήματος είναι στενά συνυφασμένη με με την ανάπτυξη του ουροποιητικού ή απεκκριτικού συστήματος στα σπονδυλωτά. Στα αρχικά στάδια της κύησης και συγκεκριμένα μέχρι τα τέλη της 6ης εβδομάδας , η ανάπτυξη και των δύο φύλων επιτελείται με τον ίδιο περίπου τρόπο. Η γεννητική οδός είναι ίδια και στα δύο φύλα πριν από την διαφοροποίηση της γοναδικής καταβολής. Συγκεκριμένα, αποτελείται από δύο ζεύγη γεννητικών πόρων: τους πόρους του Wolff ή μεσονεφρικούς και τους πόρους του Müller ή παραμεσονεφρικούς καθώς και την κοινή έξοδο των πόρων του γεννητικού και ουροποιητικού συστήματος .Οι παραμεσονεφρικοί και μεσονεφρικοί πόροι έχουν αντίθετες αναπτυξιακές δυνατότητες και καταλήγουν στον ουρογεννητικό κόλπο, ο οποίος εκβάλλει στο γεννητικό φύμα. Τα εξωτερικά γεννητικά όργανα και στα δύο φύλα προέχονται από το γεννητικό φύμα, τις γεννητικές πτυχές και τα γεννητικά ογκώματα .

Ο μηχανισμος της φυλετικής διαφοροποίησης καθορίστηκε με την θεωρία του Alfred Jost. Ο Jost (1958) όρισε τρεις βαθμίδες με διαδοχική ακολουθία για την φυλετική διαφοροποίηση :

1. καθορισμός του γεννητικού φύλου
2. διαφοροποίηση του γοναδικού φύλου
3. διαφοροποίηση του σωματικού φύλου

Πρέπει εδώ να τονιστεί πως το γενετικό φύλο έχει καθοριστεί από τη στιγμή της γονιμοποίησης με βάση τον συνδυασμό των χρωμοσωμάτων των γεννητικών κυττάρων των γονέων. Έτσι, ο καθορισμός του γενετικού φύλου είναι μόνο η πρώτη βαθμίδα διαφοροποίησης που απαιτείται για την πραγματοποίηση του σύνθετου φαινομένου της φυλετικής διαφοροποίησης. Κατά την έβδομη εβδομάδα αρχίζει σε καθε φύλο μία ιδιαίτερη ανατομική και φυσιολογική πορεία με αποτέλεσμα να σχηματιστεί ο αρσενικός και θηλυκός φαινότυπος. Στη δεύτερη αυτή βαθμίδα διαφοροποιούνται οι γεννητικοί αδένες με βάση το γενετικό φύλο. Με γενετικό φύλο ΧΥ οι γονάδες διαφοροποιούνται σε όρχεις. Με γενετικό φύλο ΧΧ οι γονάδες διαφοροποιούνται σε ωοθήκες. Το στάδιο αυτό αποτελεί την πρώτη μορφολογική ένδειξη για αναγνώριση του γοναδικού φύλου και για αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Στη συνέχεια, από την λειτουργική διαφοροποίηση των γονάδων και συγκεκριμένα του όρχι, θα πραγματοποιηθεί η διαφοροποίηση του σωματικού φύλου, δηλαδή των φυλετικών σωματικών χαρακτηριστικών, ή αλλιώς , η φαινοτυπική διαφοροποίηση του φύλου.

Φυσιολογικά , στο έμβρυο που έχει όρχεις, οι πόροι του Müller ατροφούν και εκφυλίζονται μεταξύ 8ης και 9ης εβδομάδας της κύησης. Αντίθετα, οι πόροι του Wolff αναπτύσσονται και διαφοροποιούνται .Το αντίθετο συμβαίνει στο θηλυκό έμβρυο.Συγκεκριμένα, οι πόροι του Wolff ατροφούν ενώ, η απουσία ορχικών εκκρίσεων επιτρέπει την ανάπτυξη των πόρων του Müller. Ο ουρογεννητικός κόλπος και το γεννητικό φύμα διαφοροποιούνται σε κόλπο και κλειτορίδα.

Με τις πρωτοποριακές εργασίες του ο Jost καθόρισε τον βασικό ρόλο του εμβρυϊκού όρχι στη διαφοροποίηση της γεννητικής οδού. Με πειράματα σε έμβρυα κουνελιού in utero, έδειξε πως η γεννητική συσκευή υπακούει σε ένα βασικό πρόγραμμα θηλυκού τύπου. Το πρόγραμμα αυτό πρέπει να παρακαμφθεί για να μπορέσει να αναπτυχθεί το αρσενικό φύλο. Τα έμβρυα που ευνουχίζονται πριν από την έναρξη της φαινοτυπικής φυλετικής διαφοροποίησης έχουν κατά τη γέννηση γεννητική οδό θηλυκού τύπου, όποιο και αν είναι το φύλο τους. Ο Jost, το 1947 και το 1953, έδειξε πως μετά από εμφύτευση κρυστάλλων ανδρογόνων και χορήγηση τεστοστερόνης σε θηλυκά έμβρυα αναπτύσσονται , εκτός από φυσιολογικά γεννητικά όργανα θήλεως, και φυσιολογικά γεννητικά όργανα άρρενος. Όμως, όταν μεταμόσχευσε ορχικό ιστό δίπλα στην ωοθήκη, το αποτέλεσμα ήταν να ατροφήσουν οι πόροι του Müller μόνο ομόπλευρα με το μόσχευμα.

Συμπερασματικά, σύμφωνα με την θεωρία του Jost , ανεξάρτητα από το γενετικό φύλο του εμβρύου:

• Η αφαίρεση των γονάδων θα οδηγήσει στην ανάπτυξη θηλυκής γεννητικής οδού
• Ορχικό μόσχευμα δίπλα στην ωοθήκη οδηγεί στην ομόπλευρη αναστολή της ανάπτυξης του πόρου του Müller και ανάπτυξη των πόρων του Wolff
• Η εμφύτευση κρυστάλλων τεστοστερόνης έχει ως αποτέλεσμα τη διατήρηση των πόρων του Wolff, χωρίς όμως να επηρεάζει την ταυτόχρονη ανάπτυξη και των πόρων του Müller.
• Ο εμβρυϊκός όρχις είναι απαραίτητος για την ανάπτυξη αρσενικών δομών ενώ η ωοθήκη δεν είναι απαραίτητη για τη διαφοροποίηση της θηλυκής γεννητικής οδού.
• Οι εμβρυϊκοί όρχεις επιβάλλουν την αρρενοποίηση με την έκκριση δύο ορμονών, η δομη και λειτουργία των οποίων θα αναλυθεί παρακάτω.

1. Αγγελοπούλου, Ρ. Ορχική μορφογένεση Ιατρική 49, 405~412, 1986
2. Αγγελοπούλου, Ρ. Πειραματική Εμβρυολογία
3. Αγγελοπούλου, Ρ Εμβρυολογία ΙΙ.Εκδόσεις Πασχαλίδη Π.

Εργασία που παρουσιάστηκε από τη φοιτήτρια Παπακωνσταντοπούλου Ειρήνη, με ΑΜ 200100318
στα πλαίσια του κατ'επιλογήν μαθήματος της Πειραματικής Εμβρυολογίας
Υπεύθυνη μαθήματος : Ρωξάνη Αγγελοπούλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια
Εργαστήριο Ιστολογίας και Εμβρυολογίας
Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να ανατρέξετε στον ιστότοπο του μαθήματος της Πειραματικής Εμβρυολογίας: http://www.med.uoa.gr/expembr/
Τελευταία αναθεώρηση : 1/7/2006