1. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΡΟΣΤΑΤΗ

Ο προστάτης κλασσικά περιγράφεται ως ένας συμπιεσμένος και αντεστραμμένος κωνος. Είναι ινομυώδες, αδενικό όργανο. Πιο συγκεκριμένα η μυϊκή μάζα καταλαμβάνει το 30% του συνόλου της μάζας, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό συμπληρώνεται από αδενικό,επιθηλιακό στοιχείο.το αδενικό στοιχείο εντοπίζεται στις οπίσθιες και πλευρικές περιοχές,σε αντίθεση με το ινομυώδες που περιορίζεται κατά κύριο λόγο στο πρόσθιο τμήμα του προστάτη.

Επιπλέον, ο προστάτης διακρίνεται από σταθερότητα καθώς και από ελαφρά δυσκαμψία στην αφή. Η υφή του δηλαδή είναι έντονης πυκνότητας και ισχυρής ανθεκτικότητας σε εξωτερικές πιέσεις. Το δε χρωμα της περιγράφεται ελαφρά γκριζοκόκκινο.

Το μέγεθος και το σχήμα του συγκρίνονται με τα αντίστοιχα μεγέθη ενός καστάνου.Αν και οι διαστάσεις του ποικίλλουν από άτομο σε άτομο,ένας μέσος υπολογισμός τους είναι ο εξής:Ο προστάτης μετρά 4 εκ. το πλάτος και 3 εκ. το μήκος.Το κανονικό βάρος του είναι περίπου 18γρ.

Τέλος,πρέπει να αναφερθεί ότι ο προστάτης αποτελεί ιδιαίτερο όργανο του άνδρα.Διαπερνάται από την ουρήθρα και περικλείει μέσα του τους εκσπερματικούς πόρους και τον προστατικό κόλπο.Όσον αφορά τη θέση του σε σχέση με τα υπόλοιπα ανατομικά όργανα του γεννητικού συστήματος,μπορεί να ειπωθεί στην υποπεριτοναϊκή χώρα της μικρής πυέλου μεταξύ του πιο κάτω μέρους της ηβικής σύμφυσης και της ληκύθου του ορθού,κάτω από την ουροδόχο κύστη,τις σπερματοδόχους κύστεις και από τις σπερματικούς ληκύθους και πάνω από το ουρογεννητικό όργανο.

Για τη συγκράτηση και σταθεροποίηση του σε αυτή τη θέση συμμετέχουν οι ηβοπροστατικοί σύνδεσμοι,η ανώτερη περιτονία του ουρογεννητικου τριγώνου (που επενδύει τον προστάτη και το αρχικό μεμβρανικό τμήμα της ουρήθρας) και τα πρόσθια τμήματα του ανελκτήρα μυ (που περνούν πίσω από το ηβικό οστό και ενεγκαλίζουν τις πλευρες του προστάτη). Η στήριξη που προσφέρουν στον προστάτη είναι η αιτία γαι την ξεχωριστή ονομασία τους ως ανελκτήρες του προστάτη.

2. ΛΟΒΟΙ ΠΡΟΣΤΑΤΗ

Κατά τη διάρκεια των πρώτων εβδομάδων ανάπτυξης του ανθρωπίνου και όχι μόνο εμβρύου,συμπαγείς επιθηλιακές εκβλαστήσεις αναδύονται από το ενδόδερμα τιυ ουρογεννητικού κόλπου και αναπτύσσονται στο περιβάλλον μεσέγχυμα.Εξ΄αιτίας της συγκέντρωσής των επιθηλιακών αυτών εκβλαστήσεων σε ομάδες με διαφορετική θέση στην προστατική ουρήθρα προτάθηκε ότι αποτελούν την καταβολή αντιστοίχων λοβών.

Η ποικιλλία στο μέγεθος και τον αριθμό των λοβών που απαντάται στα διάφορα είδη οδήγησε στο συμπέρασμα ότι η αδρή μορφολογία δεν είναι συγκρίσιμη σε αυτά τα είδη.Πριν προχωρήσουμε στην απόδειξη της συγκεκριμένης πρότασης μέσω αναφορών σε συγκεκριμένα παραδείγματα,πρέπουσα είναι η αναφορά ορισμένων στοιχείων σχετικά με τη διάκριση και τη σύσταση των λοβών σε κάθε είδος.

Οι λοβοί χαρακτηρίζονται ως κοιλιακοί,πρόσθιοι,πλάγιοι και ραχιαίοι ή οπίσθιοι ανάλογα με τη θέση τους σε σχέση με την ουρήθρα.Κάθε λοβός παρουσιάζει ιδιαιτερότητες στο σχήμα,στις πτυχές καθώς και στη σύσταση του αδενικού του στοιχείου (συγκρινόμενος όχι μόνο με λοβούς προστάτη διαφορετικού είδους αλλά και με λοβούς προστάτη του ίδιου είδους).

Συγκεκριμένα, το αδενικό στοιχείο κάθε λοβού έχει σχήμα δένδρου με πολλαπλές διακλαδώσεις ,όπου ο κύριος πόρος που εκβάλλει στην ουρήθρα αποτελεί τον κορμό.Ο αριθμός τόσο των κύριων (κεντρικών) όσο και των τελικών (περιφερικών) διαφέρει σε κάθε λοβό όπως ποικίλλουν και τα πρότυπα διακλάδωσης τους.Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η μορφολογία του προστάτη του αρουραίου που θα αναφερθεί παρακάτω.

Ενδιαφέρον ακόμα παρουσιάζει και η διαφοροποίηση στη μεταβολική δραστηριότητα και στο ρυθμό σύνθεσης πρωτεϊνών RNA και DNA μεταξύ των επιθηλιακών κυττάρων των κορυφών των τελικών περιφερικών κλάδων με των αντίστοιχων επιθηλιακών κυττάρων των κεντρικών μεγάλων κλάδων.Στα πρώτα η μεταβολική δραστηριότητα είναι ιδιαίτερα έντονη ενώ στα δεύτερα σαφώς χαμηλότερη.

Ο προστάτης στον αρουραίο,το ποντίκι και το hamster από τρεις ξεχωριστούς λοβούς που περιβάλλονται από κάψα συνδετικού ιστού.Αντίθετα στο σκίουρο μόλις από έναν λοβό .Αξιομνημόνευτη είναι η περίπτωση των τρωκτικών.Σε αυτά ο πηκτοειδής(πηκτικός) αδένας που βρίσκεται στο ελάσσον τόξο των σπερματοδόχων κύστεων θεωρείται τμήμα του προστάτη επειδή το επιθήλιο του παρουσιάζει παρόμοια δομή.Ωστόσο υπάρχει και η άποψη άλλων ερευνητών σύμφωνα με την οποία ο προστάτης στον αρουραίο και στο ποντίκι αποτελείται από τέσσερις λοβούς:τον πρόσθιο ή πηκτοειδή αδένα,το ραχιαίο ή οπίσθιο ,τον κοιλιακό και τον πλάγιο.Αν και πολλές φορές ο ραχιαίος και ο πλάγιος λοβός θεωρούνται ότι σχηματίζουν από κοινού ένα λοβό, τον πλαγιοραχιαίο.

Εντύπωση προκαλεί η εξέταση του πρόσθιου λοβού.Αφενός στον αρουραίο και το ποντίκι εμφανίζεται και μάλιστα αρκετά μεγάλος στο μέγεθος,αφετέρου στο ινδικό χοιρίδιο δεν περιγράφεται πρόσθιος λοβός.

Η παρατηρηθείσα ανομοιομορφία στα μορφολογία του προστάτη στα διάφορα είδη επιβεβαιώνεται και κατά την εξέταση του προστάτη στον άνθρωπο.Μια τυπική ταξινόμηση του προστάτη βασισμένη στην ιστολογική,εμβρυολογική εικόνα διατυπώθηκε απ΄τον Lowsley.Θεώρησε ότι ο προστάτης δημιουργείται από πέντε διαφορετικές ομάδες εμβρυϊκών,αδενικών στοιχείων που αργότερα συγχωνεύονται σε ένα ενιαίο αδένα.Ο προστάτης αδένας διαιρείται δηλαδή σε πέντε λοβούς:πρόσθιο,οπίσθιο,μέσο και δυο πλάγιους.

Πρέπει να τονιστεί ότι δεν διακρίνονται σαφή διαχωριστικά όρια μεταξύ των λοβών.Οι πόροι του αδένα περιβάλλουν εντελώς την ουρήθρα και προβάλλουν ακτινωτά προς την περιφέρεια.Κατά την εκσπερμάτωση το έκκριμα του προστάτη που περιέχει αμυλάση.πρωτεολυτικά ένζυμα (ινωλυσίνης περιλαμβανομένης) κιτρικό οξύ,όξινη φωσφατάση,λιπίδια,ιόντα ψευδαργύρου και φρουκτόζης διοχετεύεται στην προστατική μοίρα της ουρήθρας μέσω μυϊκών συσπάσεων.

3. Μc Neal

Η κατανόηση της ανάπτυξης και της δομής του προστάτη αποδεικνύει ότι ο διαχωρισμός του προστάτη αδένα σε πέντε λοβούς δεν περιγράφει καμιά ανατομική πραγματικότητα.Η πιο ευρέως αποδεκτή άποψη για τη μορφολογία του προστάτη είναι του McNeal.Έπειτα από λεπτομερή ανατομική και ιστολογική μελέτη του ενήλικου προστάτη διετύπωσε ένα τρισδιάστατο μοντέλο του ανθρώπινου προστάτη όπου διακρίνονται τέσσερις μορφολογικά διαφορετικές ζώνες:το πρόσθιο ινομυώδες στρώμα,η περιφερική,η κεντρική και η μεταβατική ζώνη.

Σημείο αναφοράς στην ταξινόμηση καταλαμβάνει η ουρήθρα.Όπισθεν της ουρήθρας η σύσταση του προστάτη είναι κυρίως αδενική ενώ πρόσθεν ινομυώδης.Μεταξύ της κορυφής του προστάτη και του αυχένα της κύστης η ουρήθρα σχηματίζει γωνια που χωρίζει την προστατική της μοίρα σε ένα κεντρικό και ένα περιφερικό τμήμα.

Η περιφερική ζώνη καταλαμβάνει το 75% του προστατικου αδενωματος ,η κεντρική το 25% και η μεταβατική 5%.Το προστατικό αδένωμα καλύπτεται στην πρόσθια επιφάνεια του από το πρόσθιο ινομυώδες στρώμα που καταλαμβάνει το ένα τρίτο του προστάτη και θα αναλυθεί παρακάτω.

4. ΥΦΗ ΠΡΟΣΤΑΤΗ

Όπως έχει προαναφερθεί ο προστάτης διαπερνάται από την οπίσθια ουρήθρα,τους εκσπερματικούς πόρους και τον προστατικό κόλπο.Διατέμνωντας την πρόσθια επιφάνεια του προστάτη στο μεσοδιάστημα οδηγούμαστε στην οπίσθια ουρήθρα.Στο επίπεδο της από την κύστη ως την υμενώδη μοίρα της προστατικής ουρήθρας εκτείνεται ένα έπαρμα που ονομάζεται ουρηθραία ακρολοφία η οποία είναι διευρυμένη στον αυχένα της κύστης ενώ συρρικνώνεται καθώς πλησιάζει στην υμενώδη μοίρα της ουρήθρας.Στο μέσο της ανυψώνεται το σπερματικό λοφίδιο.Εκατέρωθεν του και κάπως προς τα πίσω συναντώνται τα στόμια των εκσπερματικών πόρων.Εκατέρωθεν της ουρηθραίας ακρολοφίας υπάρχει το κοίλωμα του προστατικού κόλπου

5. ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΠΡΟΣΤΑΤΗ

Στον άνθρωπο η ιστολογική εξέταση δείχνει ότι ο προστάτης αποτελείται από σύνθετους σωληνοκυψελιδωτούς ή σωληνοσακοειδείς αδένες.Από τοπογραφική πλευρά αυτοί βρίσκονται τοποθετημένοι γύρω από την προστατική μοίρα της ουρήθρας σε τρεις ομόκεντρες περιοχές:την .εξω,τη μέση και την άνω.Οι αδένες της έξω ζώνης (ιδίως προστατικοί αδένες)εκβάλλουν στις παραλοφίδιες αύλακες και στα πλάγια τοιχώματα της ουρήθρας.Οι αδένες της μέσης ζώνης (υποβλεννογόνιοι) βρίσκονται έξω από την έσω ζώνη και εκβάλλουν στις παραλοφίδιες αύλακες και στα πλάγια τοιχώματα της ουρήθρας.Οι αδένες της έσω ζώνης (βλεννογόνιοι αδένες) περιβάλλουν την άνω μοίρα της προστατικής ουρήθρας και εκβάλλουν σε διάφορες θέσεις της βλεννογόνου της.

Ποικιλλία εμφανίζει το επιθήλιο των αδενοκυψελών.Κυμαίνεται από ψευδοπολύστιβο κυλινδρικό έως κυβικό.Οι κεντρικοί πόροι καθώς αναδύονται από την ουρήθρα καλύπτονται από μεταβατικό επιθήλιο, ενώ οι περιφερικοί πόροι επενδύονται από μονόστιβο κυβικό ή κυλινδρικό επιθήλιο.

Αντίθετα στον αρουραίο και το ποντίκι η ιστολογική εικόνα δείχνει ότι ο προστάτης αποτελείται από ένα εκτεταμένο δίκτυο επιθηλιακων πόρων μέσα σε χαλαρό στρώμα συνδετικού ιστού.

Στα τρωκτικά δηλαδή ο προστάτης είναι σύνθετος σωληνωτός αδένας,δεν έχει αδενοκυψέλες και κάθε και κάθε λοβός εμφανίζει διαφορετικό σύστημα διακλάδωσης των πόρων.

Μια μέθοδος με την οποία αναδεικνύεται η μορφολογία του προστάτη είναι η εξής.κατεργασία του ιστού με κολλαγονάση 1% για 5-10 λεπτά και διαχωρισμός των πόρων από το συνδετικό ιστό με λεπτά όργανα μικροχειρουργικής.Με τον τρόπο αυτό προκύπτουν ασφαλή συμπεράσματα για το συνολικό αριθμό των κυρίων πόρων,των σημείων διακλάδωσης και των περιφερικών τελικων άκρων.Ακολουθεί μονιμοποίηση και σκήρωση και μετέπειτα εξέταση των πόρων στο μικροσκόπιο.όπου με εγκάρσια διατομή αποκαλύπτεται ότι οι πόροι αποτελούνται από επιθήλιο,βασική μεμβράνη και 1-5 σειρές στερεά κολλημένα κύτταρα του στρώματος.

Κάθε πόρος επενδύεται από ψευδοπολύστιβο κυλινδρικό επιθήλιο.Η λειτουργική δραστηριότητα του αδένα καθορίζει το ύψος των κυττάρων.Τα κυλινδρικά επιθηλιακά κύτταρα παρουσιάζουν όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά των εκκριτικών κυττάρων. Κοκκιώδες ενδοπλασματικό δίκτυο εντοπισμένο στο βασικό τμήμα του κυττάρου,υπερπυρηνικά συμπλέγματα Golgi και εκκριτικά κυστίδια στο προσαύλιο τμήμα.

Διάσπαρτα κατά μήκος της μεμβράνης εντοπίζονται μη εκκριτικά βασικά επιθηλιακά κύτταρα που δεν καλύπτουν και τον αυλό των πόρων.Η χρώση των βασικών κυττάρων επιτυγχάνεται μέσω μονοκλωνικών αντισωμάτων που συνδέονται με ειδικές υψηλου μοριακού βάρους κερατίνες.Ο ρόλος που επιτελούν τα κύτταρα αυτά είναι αντικείμενο διαφόρων υποθέσεων.

Καταρχάς έχει διατυπωθεί η άποψη ότι λειτουργούν ως στελεχιαία κύτταρα με προοπτική διαφοροποίησης σε κυλινδρικα εκκριτικά ή και εμφάνισης πλακώδους μεταπλασίας ως απάντηση στα οιστρογόνα.Κατά δεύτερο λόγο έχει υποστηριχθεί ότι εμπλέκονται στη μεταφορά υλικού από τα εκκριτικά κύτταρα στον εξωκυττάριο χώρο,ρυθμίζοντας έτσι τη λειτουργια των κυλινδρικών εκκριτικών κυττάρων.Μια τρίτη άποψη υποστηρίζει ότι τα βασικά κύτταρα παιζουν ρόλο σε παθολογικές διεργασίες με πιθανότητα να αποτελούν στόχο νεοπλασματικών παραγόντων.

Η επιφανεια προς τον αυλό καλύπτεται από κοντές μικρολάχνες ενώ μέσα στον αυλό εμφανίζεται εκκριτικό υλικό.

Στον κοιλιακό λοβό του προστάτη του αρουραίου η θέση των πόρων σε σχέση με την ουρήθρα καθορίζει την επένδυση τους από διαφορετικό τυπό κυττάρων.Τα περιφερικά τμήματα επενδύονται από υψηλά κυλινδρικά κύτταρα.Οι κεντρικοί πόροι που επενδύονται από κυβικό ή χαμηλό κυλινδρικό επιθήλιο(με αβέβαιη εκκριτική λειτουργία) είναι υπεύθυνοι για τη μεταφορά του εκκρίματος από τις θέσεις αυτές προς την προστατική ουρήθρα.Οι μεγάλοι κεντρικοί κλάδοι επενδύονται από ψευδοπολύστιβο επιθήλιο και τα κύτταρα εκφραζουν ένα μεμβρανικό αντιγόνο ειδικό του ουροθηλίου.

Σε κάθε πόρο του προστάτη διακρίνονται τρία τμήματα που αναγνωρίζονται μετά από μικροδιατομή, με ιδιαίτερα μορφολογικά και λειτουργικά γνωρίσματα:η ζώνη πολλαπλασιασμού (ακραία περιοχή των περιφερικών κλάδων),η εκκριτική ζώνη (περιφερική και ενδιάμεση περιοχή των κλάδων) και η μη εκκριτική ζώνη (κεντρική περιοχή).

6. ΣΤΡΩΜΑ

Το στρώμα αποτελείται από λεία μυϊκά κύτταρα, ινοβλάστες, εδραία μακροφάγα, ενδοθηλιακά κύτταρα των αγγείων και περικύτταρα,νευρικές απολήξεις και λεμφαγγεία.Περιλαμβάνει δηλαδή εκτός από την κεντρική μεμβράνη όλα τα κυττάρια και εξωκυττάρια οργανίδια.Σύμφωνα με τον English το στρώμα υποδιαιρείται σε περιαδενικό και μεσοαδενικό.

Το περιαδενικό στρώμα σχηματίζει θυλάκους που περιβάλλουν άμεσα τους επιθηλιακούς πόρους,ενώ το μεσοαδενικό βρισκεται μεταξύ αυτών.Οι περιοχές αυτές έχουν διαφορετική λειτουργία γεγονός που αποδεικνύει τη σημασία της διαίρεσης αυτής.

Οι περιαδενικοί θύλακοι αποτελουνται από τρις-τέσσερις στιβάδες λείων μυϊκών κυττάρων.Άρα στην πραγματικότητα δεδομένου ότι τα επιθηλιακά κύτταρα είναι πολύ κοντά στα λεία μυϊκά κύτταρα και το μοναδικό διαχωριστικό τους όριο ειναι η βασική μεμβράνη, οι αλληλεπιδράσεις του επιθηλίου με το στρώμα είναι αλληλεπιδράσεις επιθηλίου και λείων μυϊκών κυττάρων.

Αξιοσημείωτη ειναι ,τέλος, η ποικιλλία που εμφανίζεται μεταξύ των ειδών στο λόγο αριθμού κυττάρων επιθηλίου και στρώματος.Ο κοιλιακός λοβός του προστάτη στον αρουραίο και το σκύλο είναι κατ’εξοχήν παρεγχυματικό όργανο.Ο λόγος επιθήλιο/στρώμα είναι 5:1.Στον άνθρωπο και άλλα πρωτεύοντα το επιθήλιο και το στρώμα εκπροσωπούνται ,κατά προσέγγιση, με ίσους αριθμούς κυττάρων.

1. Πειραματική Εμβρυολογία, Ρωξάνη Αγγελοπούλου
2. Εμβρυολογία Ι,ΙΙ, Ρωξάνη Αγγελοπούλου
3. Εμβρυολογία, Μοοre
4. Εμβρυολογία, W.Larson
5. Περιγραφική Ανατομική, Νίκος Παπαδόπουλος
6. Gross Anatomy

Εργασία που παρουσιάστηκε από το φοιτητή Ιατρικής Αθανασάκο Θάνο
στα πλαίσια του κατ'επιλογήν μαθήματος της Πειραματικής Εμβρυολογίας
Υπεύθυνη μαθήματος : Ρωξάνη Αγγελοπούλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια
Εργαστήριο Ιστολογίας και Εμβρυολογίας
Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να ανατρέξετε στον ιστότοπο του μαθήματος της Πειραματικής Εμβρυολογίας: http://www.med.uoa.gr/expembr/
Τελευταία αναθεώρηση : 1/7/2006