ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ PGD

• Σε περιπτώσεις όπου το έμβρυο βρίσκεται σε αυξημένο κίνδυνο για γενετικές ανωμαλίες
• Περιλαμβάνει : Γενετικές και βιοχημικές δοκιμασίες
• Τα αποτελέσματα μπορεί να μην είναι σίγουρα και να χρειάζονται περαιτέρω εξετάσεις, πχ υπερηχογράφημα.
• Τα αποτελέσματα μπορούν να οδηγήσουν σε : Συνέχιση της εγκυμοσύνης, τερματισμό της εγκυμοσύνης, θεραπεία νεογνού, θεραπεία εμβρύου στη μήτρα (κυρίως για το μέλλον)

Λόγοι για υποβολή σε προγεννητικό έλεγχο

• Οικογενειακό ιστορικό για αργά εμφανιζόμενες ανωμαλίες
• Προηγούμενη γέννηση παιδιού με γενετική ανωμαλία
• Συνεχείς αποβολές ή αγονιμότητα της μητέρας
• Έκθεση σε χημική ή άλλη ουσία γνωστή για πρόκληση γενετικών ανωμαλιών
• Μεγάλη ηλικία μητέρας

• ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΙΑ
• ΑΜΝΙΟΚΕΝΤΗΣΗ
• ΜΕΘΟΔΟΣ ΧΟΡΙΑΚΩΝ ΛΑΧΝΩΝ
• ΔΕΙΓΜΑ ΑΠΟ ΕΜΒΡΥΙΚΟ ΑΙΜΑ

ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΙΑ

Χρησιμοποιείται :

• Σαν οδηγός στις μεθόδους της αμνιοκέντησης και των χοριακών λαχνών
• Για διάγνωση εκτός θέσεως εγκυμοσύνη
• Για προσδιορισμό του ρυθμού ανάπτυξης και του σταδίου της κύησης
• Μερικές φορές για καθορισμό του φύλου καθώς και για τη διάγνωση πολλαπλών κυήσεων
• Για προσδιορισμό ανατομικών στοιχείων στις 18-20 εβδομάδες κύησης

Μπορεί να βοηθήσει στη διάγνωση ενός αριθμού εμβρυϊκών ανωμαλιών :

• Υδροκέφαλου
• Απλασίες άκρων ή οργάνων
• Καρδιακές ανωμαλίες
• Βλάβες νευρικού σωλήνα, πχ δισχιδούς ράχης
• Αχονδροπλασίας
• Λαγώχειλου , λυκοστόματος

ΑΜΝΙΟΚΕΝΤΗΣΗ

Αποτελεί το 90% των προγεννητικών εξετάσεων. Ο κίνδυνος αποβολής είναι 0,5-1 %. Περιορισμοί : α) Στις 15-17 εβδομάδες, σχετικά αργό στάδιο κύησης. β) Τα εμβρυϊκά κύτταρα καλλιεργούνται για 7-10 μέρες πριν την διάγνωση

Χρησιμοποιείται για :

• Υπόδειξη ορατών προβλημάτων στον καρυότυπο, πχ σύνδρομο Down
• Υπόδειξη του φύλου
• Έλεγχος ομάδας αίματος (Έλεγχος Rh όταν η μητέρα είναι Rh-)
• Έλεγχος γονιδίων για πιθανές ανωμαλίες
• Μέτρηση επιπέδων χημικών ουσιών, όπως α) Υπόδειξη μεταβολικών προβλημάτων, πχ νόσος Tay-Sachs. β) Βλάβες νευρικού σωλήνα (αυξημένη α-εμβρυϊκή πρωτεϊνη).

ΜΕΘΟΔΟΣ ΧΟΡΙΑΚΩΝ ΛΑΧΝΩΝ

• Γίνεται στις 10-12 εβδομάδες κύησης (πλεονέκτημα έναντι αμνιοκέντησης)
• Δεν είναι απαραίτητη η υποβολή σε καλλιέργεια
• Χρησιμοποιείται για τους ίδιους λόγους με την αμνιοκέντηση (εξαίρεση: βλάβες νευρικού σωλήνα)
• Κυρίως χρήσιμη για DNA ανάλυση (πχ εξακρίβωση μυικής δυστροφίας του Duchenne)
• Κίνδυνος αποβολής: 1-3 %
• Άλλες πιθανές επιπλοκές : μόλυνση, απλασίες των άκρων στα νεογνά (σπάνια)

Γίνεται με δύο τρόπους : α) Μέσω του κόλπου. β) Μέσω του κοιλιακού τοιχώματος

ΔΕΙΓΜΑ ΑΠΟ ΕΜΒΡΥΙΚΟ ΑΙΜΑ

• Λήψη αίματος διαδερμικά από τον ομφάλιο λώρο (καθοδήγηση υπερηχογράφου)
• Καλλιέργεια κυττάρων (χρωμοσωμική ανάλυση, αιματολογικές εξετάσεις)
• Παρέχει γρήγορα αποτελέσματα σε περίπτωση αποτυχίας αμνιοκέντησης και όταν απαιτούνται βιοχημικές εξετάσεις για κάποια ανωμαλία

• ΜΕΤΡΗΣΗ ΕΠΙΠΕΔΩΝ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ
• ΚΥΤΤΑΡΟΓΕΝΕΤΙΚΗ
• ΑΝΑΛΥΣΗ DNA
• ΒΙΟΧΗΜΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ

ΜΕΤΡΗΣΗ ΕΠΙΠΕΔΩΝ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ

Μέτρηση α-εμβρυϊκής πρωτεΐνης στο αμνιακό υγρό

• Μετράται με ανοσοδοκιμασία
• Στις 18-19 εβδομάδες υποδεικνύει όλες τις περιπτώσεις των βλαβών του νευρικού σωλήνα
• Χαμηλές τιμές μέτρησης είναι σπάνιες
• Υψηλές τιμές οφείλονται σε: α) Μόλυνση εμβρυϊκού αίματος β) θάνατο εμβρύου γ) δίδυμη κύηση δ) ανωμαλίες εμβρύου (ομφαλοκήλη, συγγενής νέφρωση)

Μέτρηση 3 πρωτεϊνών στον ορό της μητέρας (triple screen)

1. α-εμβρυϊκή πρωτεΐνη
2. Ασύζευκτη οιστριόλη
3. Ανθρώπινη χοριονική γοναδοτροφίνη (HCG)

• Υψηλά επίπεδα α-εμβρυϊκής πρωτεΐνης → βλάβες νευρικού σωλήνα
• Χαμηλά επίπεδα α-εμβρυϊκής πρωτεΐνης & αυξημένα επίπεδα των άλλων δύο πρωτεϊνών → σύνδρομο Down
• Επίσης χαμηλά επίπεδα οιστριόλης έχουμε : Όταν η έγκυος καπνίζει Όταν τα έμβρυα είναι ανώριμα

Αυτή η εξέταση δεν δίνει διάγνωση αλλά υποδεικνύει ένα αυξημένο κίνδυνο και οδηγεί σε υπερηχογραφία ή αμνιοκέντηση. Βοηθά στη διάγνωση 95% περιπτώσεων ανεγκεφαλίας, 80% περιπτώσεων δισχιδούς ράχης, 60% περιπτώσεων με σύνδρομο Down. Το triple screen είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για ανίχνευση του συνδρόμου Down για μητέρες κάτω των 35 ετών. Από αυτές προέρχονται το 70% των περιπτώσεων. Συνήθως δεν υποβάλλονται σε άλλες εξετάσεις.

ΚΥΤΤΑΡΟΓΕΝΕΤΙΚΗ

• Προετοιμασία-Ανάλυση χρωμοσωμάτων απο καλλιέργεια κυττάρων. (2 βδομ.)
• Χοριακές λάχνες : χρήσιμες για ανάλυση κυττάρων - επώαση σύντομης διαρκείας - καλλιέργεια μακρού χρόνου (πιο αξιόπιστη)
• Πολλαπλές διαταραχές στο έμβρυο οδηγούν στην παρατήρηση χρωμοσωμικών ατυπιών (π.χ περιπτώσεις κυστικού υγρώματος, ομφαλοκήλης)
• Μωσαϊκισμός : πρόβλημα στην ερμηνεία αποτελεσμάτων - αντανακλά αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης μωσαϊκισμού στο έμβρυο - πιθανή μόλυνση με κύτταρα μητέρας

Το κυριότερο πρόβλημα στην προγενετική διάγνωση είναι η δυσκολίας στην πιστοποίηση και ερμηνεία του μωσαϊκισμού.

Μόλυνση = αποτυχία καλλιέργειας (πρόβλημα λόγω ανάγκης για γρήγορη διάγνωση)

Διαδοχικά στάδια σε περίπτωση επανειλημμένης αποτυχίας :

• καλλιέργεια χοριακών λαχνών
• χρωμοσωμική ανάλυση ύστερα απο αμνιοκέντηση
• ανάλυση μετά απο λήψη εμβρυϊκού αίματος

Ανάλυση DNA

Γίνεται με :

• χρήση συνδεδεμένων ανιχνευτών (έμμεσες τεχνικές)
• απευθείας διάγνωση της μετάλλαξης (άμεσες τεχνικές)

Ανάπτυξη νέων τεχνικών οδηγεί σε :

• μεγαλύτερη ακρίβεια
• προσδιορισμό νέων μεταλλάξεων- γενετικών νόσων

ΒΙΟΧΗΜΙΚΕΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ (για διάγνωση μεταβολικών ασθενειών)

Σημαντικό πλεονέκτημα έναντι της ανάλυσης DNΑ είναι ο προσδιορισμός δυσλειτουργικότητας πρωτεϊνών προκαλούμενες από οποιοδήποτε μεταλλαγμένο γονίδιο, ενώ η ανάλυση DNA προσδιορίζει την μετάλλαξη μόνο του υπεύθυνου γονιδίου. Αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για διαταραχές που εμφανίζουν μεγάλη ετερογένεια ή που οφείλονται σε ποικιλία μεταλλάξεων.

Πλεονεκτήματα PGD

Καταγραφή 1000 περιπτώσεων → γέννηση 200 υγιών παιδιών

• 40% για αυτοσωμικές μονογονιδιακες ασθένειες
• 35% για χρωμοσωμικές ανωμαλίες
• 25% για καθορισμό φύλου & ασθένειες στο Χ χρωμόσωμα

Κύριοι λόγοι όπως τους δήλωσαν αυτοι που έκαναν την διάγνωση :

• Αντίρρηση σε ενδεχόμενο τερματισμού της εγκυμοσύνης για ηθικούς ψυχολογικούς & θρησκευτικού λόγους. (~47%)
• Ο γενετικός κίνδυνος μετάδοσης ασθενειών συνδυασμένος με την αγονιμότητα (~32%)
• Παλαιότερη εμπειρία τερματισμού εγκυμοσύνης. (~21%)
• Αποφεύγονται αρκετές γενετικές εξετάσεις κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης που προκαλούν ταλαιπωρία & stress.
• Σε περίπτωση ανίχνευσης γενετικής ανωμαλίας, γλιτώνει κάποια έξοδα αυτούς που θα προχωρούσαν και σε IVF
• Οι άλλες επεμβατικές διαγνωστικές τεχνικές δεν είναι τελείως ακίνδυνες όσο αφορά το έμβρυο.
• Αποφυγή μετάδοσης γενετικών ασθενειών.
• Με τις άλλες μεθόδους δεν αποφεύγεται η μετάδοση επειδή προκύπτουν αρκετά ερωτήματα σε σχέση με τον τερματισμό τις εγκυμοσύνης.
• Μεγάλη μείωση εξόδων για τη συντήρηση ανθρώπων με γενετικές ασθένειες.

Μειονεκτήματα PGD

• Μικρή αποδοτικότητα ΙVF: μόνο 20-30% επιτυγχάνουν εγκυμοσύνη μετά από IVF & PGD
• Τα γονιμοποιημένα κύτταρα που δεν εμφυτεύονται συνήθως καταστρέφονται.
• Μπορεί να γίνει ζημιά στο έμβρυο κατά την εξέταση
• Μερικές νόσοι έχουν μικρή διεισδυτικότητα όταν όμως διαπιστωθούν, το έμβρυο καταστρέφεται ενώ αυτές θα μπορούσε να μην εμφανίζονταν ποτέ.
• Μερικές γενετικές νόσοι δίνουν συμπτώματα σε μεγάλη ηλικία (30-40) μέχρι την οποία θα μπορούσε να βρεθεί κάποια θεραπεία και όμως πάλι τα έμβρυα καταστρέφονται.
• Η διαδικασία θα μπορούσε να είναι η αρχή για ένα άσχημο κατρακύλημα. Ίσως η ανίχνευση καρδιακών, εγκεφαλικών νόσων ή λόγοι φύλου να οδηγούν στο μέλλον σε καταστροφή του εμβρύου

Δύο αρνητικά σημεία όσο αφορά το PCR :

• Η συσκευή μπορεί να μολυνθεί από κυτταρικά στοιχεία των γονέων ή του προσωπικού του εργαστηρίου αλλά και από προηγούμενα γονίδια που είχαν ενισχυθεί.
• Το φαινόμενο allele drop out (ADO). Είναι ο πολλαπλασιασμός ενός μόνο εκ των 2 αλληλόμορφων γονιδίων σε ένα ετερόζυγο κύτταρο που δίνει τη λανθασμένη υπόδειξη ενός ομόζυγου κυττάρου για το συγκεκριμένο γενετικό τόπο.

Εργασία που παρουσιάστηκε από το φοιτητή Ιατρικής Χριστοφορίδη Σταύρο, με ΑΜ 200100265
στα πλαίσια του κατ'επιλογήν μαθήματος της Πειραματικής Εμβρυολογίας
Υπεύθυνη μαθήματος : Ρωξάνη Αγγελοπούλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια
Εργαστήριο Ιστολογίας και Εμβρυολογίας
Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να ανατρέξετε στον ιστότοπο του μαθήματος της Πειραματικής Εμβρυολογίας: http://www.med.uoa.gr/expembr/
Τελευταία αναθεώρηση : 1/5/2006