Τι είναι η βλαστοκύστη;

Την 4η ημέρα περίπου συγκεντρώνεται υγρό ανάμεσα στα κύτταρα της εσωτερικής κυτταρικής μάζας του μοριδίου. Βαθμιαία οι χώροι που περιέχουν το υγρό ενώνονται και σχηματίζουν την κοιλότητα της βλαστοκύστης (5η ημέρα). Η βλαστοκύστη περιβάλλεται από την διάφανη ζώνη η οποία εξαφανίζεται την 6η-7η ημέρα (εκκόλαψη της βλαστοκύστης). Αποτελείται από δύο τύπους κυττάρων : α) την εσωτερική κυτταρική μάζα, την εμβρυοβλάστη, η οποία ευθύνεται για τον σχηματισμό των ιστών του εμβρύου, και  β) την εξωτερική κυτταρική μάζα, τη τροφοβλάστη, που συμβάλλει αργότερα στο σχηματισμό του πλακούντα.

Μορφολογική κατάταξη της βλαστοκύστης.

• Πρώιμη βλαστοκύστη: έχει μια μικρή κοιλότητα η οποία καταλαμβάνει <50% του συνολικού όγκου του εμβρύου.
• Επεκτεινόμενη βλαστοκύστη: έχει μια μεγάλη βλαστική κοιλότητα με καλά καθορισμένο τροφοεξώδερμα και εσωτερική κυτταρική μάζα.
• Διευρυμένη βλαστοκύστη: έχει μια πλήρως διευρυμένη βλαστική κοιλότητα, με αποτέλεσμα αυξημένη διάμετρο(215-280μm) και μια εξαιρετικά λεπτή διάφανη ζώνη.

Στην περίπτωση εμφύτευσης πρώιμης βλαστοκύστης το ποσοστό επιτυχίας ανέρχεται στο 28%, ενώ πολύ υψηλότερα ποσοστά σημειώνονται στη δεύτερη και ειδικά στην τρίτη περίπτωση (70%).

ΠΓΔ στο στάδιο της βλαστοκύστης – ιστορική αναδρομή

• Η τεχνική αυτή ως προεμφυτευτική γενετική διάγνωση είχε κατ’ αρχήν ανακοινωθεί από τους Gardner και Edwards(1968) σε ποντίκια και σε κουνέλια για τον καθορισμό του φύλου.
• Στον άνθρωπο εκτεταμένες μελέτες έγιναν από την ομάδα του Dokras (1990).

Τεχνικές βιοψίας στο στάδιο της βλαστοκύστης.

1. Με αναρρόφηση
2. Με παλινδρομικές κινήσεις
3. Με προεκβολή

Τεχνική της αναρρόφησης.

Η δειγματοληπτική μικροπιπέττα αναρροφά έναν αριθμό κυττάρων από το τροφοεξώδερμα, απέναντι από την εσωτερική κυτταρική μάζα. Παράλληλα μια μικροβελόνα ή ένα ψαλίδι κόβει την κυτταρική τους σύνδεση. Πριν την αναρρόφηση η διάφανη ζώνη τρυπάται με μια μικροβελόνα. Έτσι, η βλαστοκύστη προτρέπεται να δημιουργήσει μια προεκβολή κυττάρων, εκφυόμενη από τη δημιουργηθείσα σχισμή με τη βοήθεια μικροχειρισμών.

Τεχνική των παλινδρομικών κινήσεων

Χρησιμοποιούμε δύο γυάλινες μικροβελόνες για τον χειρισμό του εμβρύου. Η διάφανη ζώνη έχει μερικώς αποσυντεθεί και εκλεπτυνθεί με τη χρήση διαλύματος Tyrode’s. Με τη μικροβελόνα αφαιρούμε αρκετά κύτταρα του τροφοεξωδέρματος διαμέσου της διάφανης ζώνης.

Τεχνική της προεκβολής.

Μια σχισμή δημιουργείται στη διάφανη ζώνη απέναντι από την εσωτερική κυτταρική μάζα. Τα έμβρυα αφήνονται για καλλιέργεια αρκετές ώρες, μέχρις ότου παρατηρηθεί ένας ορισμένος αριθμός κυττάρων προερχόμενα από το τροφοεξώδερμα. Τα κύτταρα αυτά αποκόπτονται με τη βοήθεια αποστειρωμένου νυστεριού (Ν15).

Σύγκριση των τριών μεθόδων.

Παρά το γεγονός ότι δεν έχει διεξαχθεί καμιά συγκριτική μελέτη, φαίνεται ότι οι διαδικασίες της αναρρόφησης και παλινδρομικής κίνησης να υπερτερούν αυτής της προεκβολής. Αυτό οφείλεται : α) Στο γεγονός ότι δεν είναι απαραίτητο να περιμένεις μέχρι να συμβεί αυθόρμητα μια προεκβολή του τροφοεξωδέρματος. β) Επίσης, ο αριθμός των κυττάρων που θα χρησιμοποιηθούν για βιοψία με τη μέθοδο της προεκβολής εξαρτάται από το χρόνο της καλλιέργειας των κυττάρων.

Μια περίοδος κάτω των 12 ωρών μπορεί να μην είναι αρκετή ώστε να παρατηρηθεί μια σαφώς καθορισμένη προεκβολή. Ένα διάστημα 12-24 ωρών μπορεί να είναι υπερβολικό και να προκαλέσει την απομάκρυνση υπερβολικά πολλών κυττάρων. Αυτό θα μειώσει σημαντικά τη βιωσιμότητα του εμβρύου, την παραγωγή γοναδοτροπίνης και το ποσοστό επιτυχίας της εμφύτευσης. Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι το 42%-76% των βλαστοκύστεων εμφάνισαν προεκβολή μετά από 18-24 ώρες καλλιέργειας.

Αξιολόγηση της βιοψίας στο στάδιο της βλαστοκύστης.

Πλεονεκτήματα :

• Μεγάλος αριθμός κυττάρων είναι διαθέσιμος για διάγνωση (10-30) → μεγαλύτερη αξιοπιστία.
• Απαιτείται μικρός αριθμός εμβρύων για εμφύτευση (ακόμη και μόνο ενός).
• Τα κύτταρα προέρχονται από το τροφοεξώδερμα, τα οποία συμβάλλουν στο σχηματισμό του πλακούντα.
• Δε θίγεται η εσωτερική κυτταρική μάζα, από την οποία θα προέλθουν οι ιστοί του εμβρύου.
• Στο στάδιο της βλαστοκύστης η έκφραση του εμβρυϊκού γονιδιώματος θα έχει επιτευχθεί σε υψηλό βαθμό → διάγνωση ορισμένων κληρονομικών ασθενειών με ευαίσθητες βιοχημικές μεθόδους.

Μειονεκτήματα :

• Μόλις τα μισά έμβρυα επιζούν μέχρι το στάδιο της βλαστοκύστης.
• Σημειώθηκε σε ορισμένες κλινικές χαμηλό ποσοστό εγκυμοσύνης σε ασθενείς που ακολούθησαν εξωσωματική γονιμοποίηση και εμφύτευση στο στάδιο αυτό.
• Μερικοί θεωρούν ότι η απομάκρυνση σημαντικού ποσοστού κυττάρων από το τροφοεξώδερμα μπορεί να επηρεάσει την επιτυχή εμφύτευση του εμβρύου.

Εργασία που παρουσιάστηκε από το φοιτητή Ιατρικής Χατζηγεωργίου Γιώργο, με ΑΜ 200100254
στα πλαίσια του κατ'επιλογήν μαθήματος της Πειραματικής Εμβρυολογίας
Υπεύθυνη μαθήματος : Ρωξάνη Αγγελοπούλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια
Εργαστήριο Ιστολογίας και Εμβρυολογίας
Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να ανατρέξετε στον ιστότοπο του μαθήματος της Πειραματικής Εμβρυολογίας: http://www.med.uoa.gr/expembr/
Τελευταία αναθεώρηση : 1/5/2006