Το Ενδοπλασματικό Δίκτυο εντάσσεται στο ενδομεμβρανικό σύστημα του κυττάρου μαζί με τη συσκευή gogli και τον πυρηνικό φάκελο. Πρόκειται για ένα σύνολο πεπλατυσμένων μεμβρανικών σάκων και σωληνοειδών διαμορφώσεων που εντοπίζονται στο κυτταρόπλασμα και συχνά εκτείνονται σε ολόκληρο το κύτταρο. Οι μεμβράνες του ΕΔ αποτελούν το 50% και πλέον των ενδοκυτταρικών μεμβρανών. Συνήθως συνδέεται λειτουργικά και δομικά με την πλασματική μεμβράνη, τον πυρηνικό φάκελο και τις μεμβράνες άλλων οργανιδίων του κυττάρου. Αποτελεί τη σπουδαιότερη θέση σύνθεσης λιπιδίων και πρωτεϊνών τα οποία εν συνεχεία μεταφέρει, μέσω κυστιδίων μεταφοράς, στην κυτταρική μεμβράνη, σε οργανίδια του κυττάρου ή σε άλλα σημεία του οργανισμού.

Το ενδοπλασματικό δίκτυο διακρίνεται σε αδρό και λείο.

1. Το αδρό ΕΔ φέρει στην εξωτερική επιφάνεια των μεμβρανών του ριβοσώματα (οργανίδια που συντίθενται από rRNA και πρωτεΐνες) όπου γίνεται η πρωτεϊνοσύνθεση. Παρουσιάζεται κυρίως με τη μορφή πεπλατυσμένων σάκων, στην επιφάνεια των οποίων εντοπίζονται και τα ριβοσώματα, και είναι υπεύθυνο για τη βιοσύνθεση και γλυκοσυλίωση εκκριτικών, μεμβρανικών και των περισσότερων λυοσωμικών πρωτεϊνών. Σε ορισμένα κύτταρα όπως στην εξωκρινή μοίρα του παγκρέατος σχεδόν όλο το ενδοπλασματικό δίκτυο είναι αδρό ΕΔ. Συνήθως κύτταρα που συνθέτουν μεγάλες ποσότητες εκκριτικών πρωτεϊνών έχουν και μεγάλη αναλογία αδρού ΕΔ.
2. Το λείο ΕΔ παρουσιάζει περισσότερο τη μορφή σωληνοειδών διαμορφώσεων. Δεν φέρει ριβοσώματα και είναι υπεύθυνο για τη σύνθεση των ουδέτερων λιπιδίων, των φωσφολιπιδίων και των στεροειδών ορμονών, το μεταβολισμό των υδατανθράκων και την αποτοξίνωση οργανικών μορίων. Είναι λιγοστό στα περισσότερα κύτταρα αλλά αναπτύσσεται πολύ καλά σε κύτταρα που επιτελούν ειδικές λειτουργίες όπως συμβαίνει στα ηπατοκύτταρα όπου γίνεται η αποτοξίνωση (τοξικές ουσίες μετατρέπονται σε ανενεργά παράγωγα).

Οι πρωτεΐνες που εισέρχονται ή παράγονται στο ΕΔ ενδέχεται να υποστούν τροποποιήσεις προτού αποδοθούν στον αυλό ή τη μεμβράνη του ΕΔ. Η μεταφορά των πρωτεϊνών από το ΕΔ σε άλλα διαμερίσματα του κυττάρου γίνεται μέσω της εκβλάστησης και σύντηξης των κυστιδίων μεταφοράς. Προορισμός των πρωτεϊνών αλλά και των άλλων συστατικών που συντίθενται στο ΕΔ είναι συνήθως η συσκευή golgi, οργανίδια του κυττάρου (συμπεριλαμβάνεται σε αυτά και το ίδιο το ενδοπλασματικό δίκτυο), η κυτταρική μεμβράνη αλλά και σημεία του οργανισμού εκτός κυττάρου.

Το ΕΔ αποτελεί θέση αποθήκευσης ιόντων ασβεστίου και θέση αποδόμησης των πρωτεϊνικών υπομονάδων που δεν έχουν αποκτήσει σωστή διαμόρφωση. Αξίζει να σημειωθεί πως μόνο τα ώριμα ερυθροκύτταρα από τα θηλαστικά δεν έχουν ενδοπλασματικό δίκτυο.

Ανυφαντάκη Φωτεινή, φοιτήτρια Ιατρικής
Τελευταία αναθεώρηση : 26/7/2006