Τα λυσοσωμάτια είναι τα οργανίδια όπου λαμβάνει χώρα η ενδοκυττάρια πέψη.

Εντοπίζονται σε όλα τα ευκαρυωτικά κύτταρα καθώς και με περιορισμένο αριθμό στα φυτικά κύτταρα, καθώς αντίστοιχες λειτουργίες επιτελούν ορισμένα χυμοτόπια. Στα βακτήρια το ρόλο του λυσοσωματίου αναλαμβάνει το περιπλασματικό διάστημα το οποίο βρίσκεται ανάμεσα στην πλασματική μεμβράνη και στο κυτταρικό τοίχωμα.

Μορφολογικά είναι μικρά οργανίδια, ακανόνιστου μεγέθους και περιβάλλονται από απλή στοιχειώδη μεμβράνη. Το όξινο εσωτερικό περιβάλλον τους, με pΗ περίπου ίσο με 5, είναι απαραίτητο για τη δράση των υδρολυτικών ενζύμων (όξινες υδρολάσες οι οποίες είναι ανενεργές σε ουδέτερο pH πχ του κυτταροπλάσματος).

Στη μεμβράνη του λυσοσωματίου περιέχονται: α) πρωτεΐνες μεταφοράς, υπεύθυνες για τη μεταφορά των τελικών προϊόντων της πέψης στο κυτταρόπλασμα και β) μία αντλία Η+, η οποία προωθείται από ATP και αντλεί το Η+ από το κυτταροδιάλυμα προκειμένου να διατηρήσει όξινο το εσωτερικό του οργανιδίου. Κάτω από τη μεμβράνη του λυσοσωματίου εντοπίζεται ένας δακτύλιος πλούσιος σε γλυκοζαμινογλυκάνες για την προστασία της μεμβράνης από τη δράση των ενζύμων.

Η βασική λειτουργία του συγκεκριμένου οργανιδίου είναι η ελεγχόμενη ενδοκυττάρια πέψη εξωκυτταρικών υλικών ή φθαρμένων οργανιδίων του ίδιου του κυττάρου αλλά και μικροοργανισμών που πιθανόν εισέβαλλαν στο κύτταρο με τη διαδικασία της ενδοκυττάρωσης. Οι ουσίες και τα μόρια που προορίζονται για το λυσοσωμάτιο μεταφέρονται σε αυτό, μέσω κυστιδίων μεταφοράς τα οποία συντήκονται στη μεμβράνη του λυσοσωματίου και απελευθερώνουν το περιεχόμενό τους. Η ενδοκυττάρια πέψη οδηγεί σε απελευθέρωση θρεπτικών ουσιών, από σωματίδια τροφής, στο κυτταρόπλασμα και χρήση τους από το κύτταρο αλλά και σε αποδόμηση ανεπιθύμητων μορίων για ανακύκλωση ή απέκκριση. Επομένως μεγάλο μέρος των προϊόντων αποικοδόμησης επαναχρησιμοποιείται από το κύτταρο.

Συνήθως προτού καταλήξει στο λυσόσωμα, ένα εξωκυττάριο σωματίδιο, διέρχεται πρώτα από το ενδοσωμάτιο (οργανίδιο του κυτταροπλάσματος).

Οι μεμβρανικές πρωτεΐνες και τα πεπτικά ένζυμα που συντίθενται στο ενδοπλασματικό δίκτυο και έχουν σαν τελικό προορισμό τους το λυσοσωμάτιο σημαδεύονται με ειδική ομάδα 6-φωσφορικής μαννόζης στο cis golgi και αναγνωρίζονται από το trans gogli για μεταφορά στο λυσόσωμα μέσω κυστιδίων.

Τρεις διαδρομές οδηγούν σε αποικοδόμηση στο λυσοσωμάτιο: α) φαγοσώματα μεταφέρουν τα εξωκυττάρια σωματίδια και συντήκονται με το λυσόσωμα, β) εξωκυττάριο υγρό και μακρομόρια προσλαμβάνονται σε μικρότερα κυστίδια και μεταφέρονται στο λυσόσωμα και γ) αυτοφαγοσωμάτια μεταφέρουν συστατικά του ίδιου του κυττάρου για αποικοδόμηση στο οργανίδιο. Ενδεικτικά αναφέρονται κάποιες άλλες σημαντικές λειτουργίες του λυσοσωματίου όπως η συμμετοχή σε αναπτυξιακές διαδικασίες, διατήρηση ομοιοστασίας ασβεστίου, σχηματισμός κολλαγόνου κτλ.

Ανυφαντάκη Φωτεινή, φοιτήτρια Ιατρικής
Τελευταία αναθεώρηση : 1/10/2006