Ηλεκτρονική Πύλης πληροφόρησης του κοινού σε θέματα Υγείας
(υπό την εποπτεία της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών)
3η Έκδοση, Νοέμβριος 2006

Εισαγωγή

Έχοντας ως αρχή, ότι ο πολίτης δικαιούται έγκυρης και εύκολα προσβάσιμης επιστημονικής πληροφόρησης σε θέματα Υγείας, καταβάλλουμε προσπάθειες να καλύψουμε το υπάρχον κενό, με την κατασκευή ηλεκτρονικής Πύλης, υπό την εποπτεία της Ιατρικής Σχολής. Η προσπάθεια αυτή ανήκει στο χώρο της εφηρμοσμένης έρευνας και αντιστοιχεί στην παροχή στο κοινό μιας υπηρεσίας Υγείας, είτε στη βάση ενός τοπικού δικτύου στα πλαίσια ενός χωροταξικά οριοθετημένου κατάλληλα διαμορφωμένου χώρου (intranet στο εσωτερικό ενός Ασκληπιακού Πάρκου¹), είτε μέσω του διαδικτύου (internet).

Η πρωτοβουλία ανήκει στο Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής, το οποίο έχει ήδη δρομολογήσει σε πιλοτική βάση το Πρόγραμμα ΙΑΣΠΙΣ. Οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα να αξιολογήσουν τις ως τώρα προσπάθειες, επισκεπτόμενοι την ηλεκτρονική διεύθυνση http://panacea.med.uoa.gr/ .

Στην πρώτη φάση του προγράμματος δόθηκε έμφαση στην ανάπτυξη της μεθοδολογίας για την δημιουργία της Πύλης. Σε δεύτερη φάση θα επιχειρηθεί ο εμπλουτισμός του περιεχομένου της Πύλης, με τη φιλοδοξία να καλύψει όλα τα γνωστικά αντικείμενα και κάθε απορία ή προβληματισμό του κοινού, που σχετίζεται με θέματα Υγείας. Σήμερα (Νοέμβριος 2006), έχει σχεδόν ολοκληρωθεί η ενημέρωση των μελών ΔΕΠ του Μορφολειτουργικού Τομέα της Ιατρικής Σχολής και μόλις έχει ξεκινήσει η αντίστοιχη ενημέρωση των μελών ΔΕΠ των κλινικών ειδικοτήτων.

Πύλες πληροφόρησης σε θέματα Υγείας

Ανατρέχοντας στον παγκόσμιο ιστό, ανακαλύπτει κανείς αξιολογότατες προσπάθειες με αντίστοιχες επιδιώξεις. Στον ελληνικό χώρο οι προσπάθειες που έχουν γίνει δεν είναι πολλές. Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, τα επιστημονικά κείμενα είναι γραμμένα στην Αγγλική γλώσσα. Παρά το μεγάλο ποσοστό πολιτών με ικανοποιητικές γνώσεις της Αγγλικής γλώσσας στη χώρα μας, θεωρούμε πως η επιλογή της για ενημέρωση σε θέματα Υγείας δεν ενδείκνυται. Χωρίς σε καμία περίπτωση να υποτιμούμε την αξία των άλλων προσπαθειών, ανακαλύπτει κανείς σε αυτές σοβαρές μεθοδολογικές παραλείψεις, τις οποίες η Πύλη της Ιατρικής Σχολής οφείλει και πρέπει να υπερκεράσει. Ο αναγνώστης μπορεί να ανατρέξει στο Παράρτημα Ι και να λάβει γνώση σειράς σχετικών επισημάνσεων και σχολίων.

Τονίζεται ότι η Πύλη ενός Σύγχρονου Ασκληπιακού Πάρκου θα είναι ένα μηχανισμός παροχής υπηρεσιών προς τους πολίτες αξιοποιώντας τις σύγχρονες τηλεματικές τεχνολογίες και θα φέρει τη σφραγίδα της σύγχρονης τεχνογνωσίας και την εγκυρότητα του περιεχομένου του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Περιεχόμενο της Πύλης

Η Πύλη θα περιέχει κατά προτεραιότητα κείμενα που περιγράφουν τη φυσιολογική κατάσταση του σώματος και συνεπώς αναφέρονται στην Υγεία. Θα καλύπτονται όλα τα θέματα από τη σύλληψη, την ανάπτυξη, την ωριμότητα, την αναπαραγωγή, το γήρας και το θάνατο. Σε μεταγενέστερη φάση, επιδιώκετει να καλυφθεί και όλο το νοσολογικό φάσμα των αντίστοιχων ηλικιακών περιόδων.

Η Πύλη θα περιέχει επίσης θέματα Πολιτισμού, Περιβάλλοντος και Κοινωνικής Αλληλεπίδρασης, σε συμφωνία με τον ορισμό του ΠΟΥ για την Υγεία και τα πρότυπα των αρχαίων Ασκληπιείων.

Συγγραφή Κειμένων

Όλα τα κείμενα της Πύλης θα είναι πνευματικά προϊόντα των Μελών ΔΕΠ της Ιατρικής Σχολής². Η υπογραφή των κειμένων από τα μέλη ΔΕΠ της Ιατρικής Σχολής θα δώσει την εγκυρότητα και την αξιοπιστία στα κείμενα, που ο κόσμος επιθυμεί.

Σε περιπτώσεις που δεν υπάρχει επάρκεια χρόνου από τα μέλη ΔΕΠ για τη συγγραφή των κειμένων, προτείνουμε εναλλακτικά την υποβολή σχεδίων κειμένων από το Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής, τα οποία στη συνέχεια θα αξιολογηθούν και τροποποιηθούν αναλόγως από τα αντίστοιχα μέλη ΔΕΠ. Τα μέλη ΔΕΠ, ωστόσο, έχουν ευκολότερη πρόσβαση σε χρήσιμο οπτικοακουστικό υλικό, το όποιο καλούνται να διαθέσουν προκειμένου να γίνει ελκυστικότερη την εμφάνιση της Πύλης. Το Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής συνεργάζεται επίσης με φοιτητές της Ιατρικής Σχολής, οι οποίοι έχουν αναλάβει την συγγραφή προσχεδίων συγκεκριμένων θεματικών ενοτήτων, γεγονός που αναμένεται να επιταχύνει σε σημαντικό βαθμό την όλη διαδικασία, ενώ παράλληλα αποτελεί μέρος της διαδικασίας μάθησης.

Το κοινό διαθέτει αισθητήριο και αντιδρά με δυσπιστία, όταν αντιλαμβάνεται την ύπαρξη παράλληλων συμφερόντων (π.χ. βομβαρδισμός με διαφημίσεις, ηχηρή παρουσία φαρμακευτικών εταιρειών, εσκεμμένη υποτίμηση των μειονεκτημάτων τεχνικών, όπως λαπαροσκοπικών τεχνικών, διαθλαστικής χειρουργικής, κ.ο.κ.). Η Πύλη της Ιατρικής Σχολής θα είναι απαλλαγμένη από όλες αυτές τις οχλήσεις, ώστε ο πολίτης να μένει απερίσπαστος στην αναζήτηση και κατανόηση των θεμάτων που τον ενδιαφέρουν.

Μοναδικότητα Κειμένων

Η Πύλη θα πρέπει να προσφέρει στον πολίτη μόνο κείμενα που εκείνος επιθυμεί και αναζητεί και μάλιστα στην απολύτως απαραίτητη ποσότητα. Επί πλέον θα δίνει τη δυνατότητα προβολής ορισμών και εννοιών κάνοντας χρήση του ενσωματωμένου Ελληνο-Αγγλικού Λεξικού και Εγκυκλοπαίδειας. Σε επόμενη φάση θα συνδυαστεί με άλλα κείμενα που λογικά είναι σκόπιμο να αναζητήσει ο χρήστης καθώς και άμεση πρόσβαση σε θέματα ασθενειών (ενδείξεις, συμπτώματα, διάγνωση, θεραπεία, αποκατάσταση, πρόληψη κλπ.)

Προκειμένου να εξασφαλιστούν οι προαναφερθείσες απατήσεις των χρηστών, τα Μέλη ΔΕΠ-συγγραφείς των επιστημονικών κειμένων για την Υγεία θα πρέπει να περιορίζονται απολύτως σε θέματα που αφορούν την ειδικότητά τους. Αναμένουμε από τα Μέλη ΔΕΠ με ειδίκευση στις βασικές επιστήμες να συγγράψουν τα κείμενα που αφορούν την αντατομία, τη φυσιολογία κλπ. Ως εκ τούτου, δεν κρίνεται σκόπιμο να επιληφθούν των θεμάτων αυτών οι κλινικές ειδικότητες, οι οποίες θα επιφορτιστούν μόνο με την περιγραφή των αντίστοιχων νοσολογικών οντοτήτων. Μερικά παραδείγματα θα διευκολύνουν την κατανόηση του προβλήματος και θα επιταχύνουν τη δημιουργία του περιεχομένου της Πύλης. Ο καρδιολογός, για παράδειγμα, μπορεί να απαλλαγεί από την ανάγκη περιγραφής της ανατομίας της καρδιάς (θέμα το οποίο αναλάβει το Εργαστήριο Ανατομικής) ή της πρωτογενούς πρόληψης της στεφανιαίας νόσου (θέμα το οποίο αναλάβει το Εργαστήριο Υγιεινής και Επιδημιολογίας). Ο ογκολόγος, εξάλλου, δεόν να μη συμπεριλάβει στην ανάπτυξή του τα ιστολογικά χαρακτηριστικά των διαφόρων νεοπλασιών (θέμα το οποίο θα αναλάβει το Εργαστήριο Παθολογικής Ανατομικής).

Τύπος Κειμένων

Προκειμένου να επιτευχθεί με εύκολο τρόπο η ομογενοποίηση των κειμένων, έχει αναπτυχθεί ένα εργαλείο αυτόματης μετατροπής των κειμένων από τη μορφή εγγράφου (.doc) στη μορφή ιστοσελίδας (.html, .aspx). Η ανάπτυξη του εργαλείου κρίθηκε απαραίτητη, αναγνωρίζοντας την μη επαρκή ίσως εξοικείωση της πλειοψηφίας των μελών ΔΕΠ με τη γλώσσα του διαδικτύου (HTML). Για την αποτελεσματικότερη λειτουργία του συστήματος, προτείνεται η αποστολή κειμένων με τη μορφή εγγράφου (.doc), τα οποία θα πληρούν τις παρακάτω προδιαγραφές:

• Χρησιμοποίηση γραμματοσειρών με υποστήριξη Unicode, όπως είναι η Arial ή η Times New Roman
• Αποφυγή σύνθετης μορφοποίησης με στήλες, υποσημειώσεις, επικεφαλίδες διαφόρων μεγεθών, πίνακες με πολύπλοκη δομή κλπ.
• Τα προσαρτημένα σχήματα και εικόνες, θα προέρχονται από συνήθεις τύπους αρχείων όπως .bmp, .jpg, .gif, .png, και θα συνοδεύονται από τις αντίστοιχες επεξηγηματικές λεζάντες
• Ο τίτλος θα πρέπει να είναι σαφής και περιεκτικός και να συνοδεύεται από επαρκή αριθμό και προσεκτικά επιλεγμένο αριθμό λέξεων-κλειδιών
• Κατά τη δακτυλογράφηση θα πρέπει να γίνεται σωστή χρήση της εναλλαγής μεταξύ ελληνικών και αγγγλικών (ώστε να αποφεύγεται η παρουσία των λεγόμενων «μεικτών» λέξεων, που δεν ανιχνεύονται από το σύστημα), σωστή χρήση των σημείων στίξης και έλεγχος της ορθογραφίας
• Τα κείμενα της μορφής παρουσιάσεων (.ppt) και της μορφής .pdf είναι καλύτερα να αποφεύγονται, διότι απαιτούν αρκετή προσπάθεια και χρόνο για τη μετατροπή τους σε μορφή HTML

Μηχανισμοί συντήρησης και ανανέωσης του περιεχομένου

Απαραίτητη προϋπόθεση για την ομαλή εξέλιξη και καθιέρωση του εγχειρήματος έναντι της φθοράς του χρόνου είναι και η ανάπτυξη μηχανισμών και κινήτρων για τη συνέχιση της προσπάθειας. Με τον τρόπο αυτό η ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών θα παραμένει σταθερή, έστω και αν τα πρόσωπα ή οι συνθήκες έχουν αλλάξει.

Διερευνάται σε συνεργασία με το τμήμα Πληροφορικής, η αυτόματη π.χ. μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου υπενθύμιση στους συγγραφείς της ανάγκης ανανέωσης των κειμένων μετά από πάροδο συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος.

Μελλοντικά, θα υποστηριχθεί η δυνατότητα κατ’ ευθείαν τροποποίησης των κειμένων από τα αντίστοιχα μέλη ΔΕΠ, χωρίς την παρεμβολή του διαχειριστή της Πύλης. Για το σκοπό αυτό θα πρέπει να δοθούν εξατομικευμένα ονόματα χρήστη και κωδικοί πρόσβασης σε κάθε μέλος ΔΕΠ που συμμετέχει στη συγγραφή των κειμένων.

Λογισμικό ανάπτυξης της εφαρμογής

Ως περιβάλλον εργασίας για την ανάπτυξη της Πύλης επιλέχθηκε το λογισμικό Microsoft Visual Studio 2005. Θεωρούμε πως η συμπόρευσή μας με ό,τι πιο σύγχρονο υπάρχει στον τομέα της ανάπτυξης διαδικτυακών εφαρμογών θα επιτρέψει την χωρίς κόπο αναβάθμιση της Πύλης στο μέλλον, όταν προκύψει ανάγκη. Πέρα από τη στατική αναπαραγωγή κειμένων, το λογισμικό αυτό εξασφαλίζει τη δυνατότητα ανάπτυξης διαδραστικών εφαρμογών με το χρήστη.

Παραδείγματα αποτελούν :

• η αναπαραγωγή Video διαγνωστικών ή επεμβατικών ιατρικών πράξεων
• οι τρισδιάστατες απεικονίσεις με έμφαση την ανατομία, τη φυσιολογία και την παθολογική φυσιολογία (υπο μελέτη)
• η εκτέλεση ερωτημάτων (queries) σε βάσεις δεδομένων. Παραδείγματα αποτελούν ο κατάλογος συνταγογραφούμενων ιδιοσκευασμάτων, ο πίνακας φυσιολογικών τιμών και το αγγλο-ελληνικό λεξικό ιατρικών όρων
• αλγοριθμικές διαδικασίες (π.χ. υπολογισμός ΒΜΙ με την εισαγωγή βάρους και ύψους και κατάταξη στην αντίστοιχη κατηγορία). Το πεδίο αυτό είναι εκτενέστατο και αναμένονται οι προτάσεις των Εργαστηρίων και Κλινικών για την ανάπτυξη των αντίστοιχων εφαρμογών
• ανάπτυξη μηχανής αναζήτησης. Μια μηχανή αναζήτησης βασισμένη στη λογική του Google αποδεικνύεται στην πράξη ανεπαρκής. Θεωρούμε ότι αξίζει να επενδυθεί ο κατάλληλος (μάλλον μεγάλος) χρόνος για την ανάπτυξη εξ’αρχής μιας μηχανής αναζήτησης. Η μηχανή αυτή κάνει χρήση του προανφερθέντος λογισμικού και αντιμετωπίζει επαρκώς την πολυπλοκότητα και τις ιδιομορφίες της ελληνικής γλώσσας (κλίσεις ουσιαστικών, επιθέτων και ρημάτων).
• επίλυση προβλημάτων που σχετίζονται με την ασφάλεια από κακόβουλες ηλεκτρονικές επιθέσεις (σε συνεργασία με το τμήμα Πληροφορικής).
• δημιουργία υποδομών για την εύκολη πρόσβαση στην Πύλη ατόμων με ειδικές ανάγκες (π.χ. δυνατότητα εκφώνησης των κειμένων, υιοθέτηση των διεθνών προτύπων προσβασιμότητας για τα άτομα με αναπηρία, σε συνεργασία με το τμήμα Πληροφορικής).

Η βελτιστοποίηση της εμφάνισης της εφαρμογής επιτυγχάνεται με τη χρήση του Microsoft Internet Explorer. Ταυτόχρονα, επιδιώκεται η συμβατότητα και με άλλους Browsers, καθώς ο ιστότοπός μας εναρμονίζεται με τα νέα διεθνή πρότυπα ανάπτυξης εφαρμογών, σχετικά με τη γλώσσα HTML.

Λεξικό και Μηχανή αναζήτησης

Διαπιστώθηκε η ανάγκη δημιουργίας ενός Ελληνο – Αγγλικού και σημασιολογικού λεξικού ιατρικών όρων, που θα καλύπτει το κενό που υπάρχει σήμερα στον τομέα της ιατρικής ορολογίας. Οι προσπάθειες που έχουν ως τώρα γίνει στον τομέα αυτό, είτε δεν έφτασαν στο επιθυμητό επίπεδο πληρότητας (Eurodicautom³), είτε υπόκεινται σε περιορισμούς χρήσης (ΙΑΤΕ⁴) από τα αρμόδια όργανα της Ελλάδος και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σημαντικό επίσης εμπόδιο αποτελεί η πολυπλοκότητα της Ελληνικής γλώσσας, με τους αναρίθμητους τρόπους κλίσης των ουσιαστικών, των επιθέτων και των ρημάτων.

Μια βασική καινοτόμος διαφορά του λεξικού που κατασκευάζεται είναι η ευρετηριοποίησή του κατά έννοια και όχι κατά λέξη. Μια έννοια μπορεί να εκφράζεται από μία ή περισσότερες λέξεις (ονοματικά σύνολα, από απόψεως γραμματικής), που αποκτούν αυτοτελές νόημα. Μπορεί να αποτελείται από μια μόνο λέξη (π.χ. ραιβοϊπποποδία) ή από περισσότερες (π.χ. σύνδρομο απρόσφορης έκκρισης αντιδιουρητικής ορμόνης). Στο ίδιο λήμμα του λεξικού θα πρέπει να συμπεριληφθούν όλοι οι διαφορετικοί τρόποι απόδοσης της ίδιας έννοιας. Για παράδειγμα, οι όροι τρισωμία 21, σύνδρομο Down και μογγολοειδής ιδιωτεία θα εμφανίζονται όλοι στο χρήστη, ως έχοντες την ίδια σημασία. Ομοίως, και η μηχανή αναζήτησης θα πρέπει να αναζητά στα κείμενα έννοιες και όχι λέξεις, και μάλλιστα λαμβάνοντας υπόψιν τις εκάστοτε διαφορές πτώσης, γένους ή αριθμού. Με τον τρόπο αυτό θα αυξηθεί η «ευαισθησία» και η «ειδικότητα» της μηχανής αναζήτησης, με την ελπίδα ότι ο χρήστης θα βρίσκει ευκολότερα την πληροφορία που αναζητά. Οι μηχανές αναζήτησης του τύπου Google, είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές για κείμενα γραμμένα στην αγγλική γλώσσα, αλλά εμφανίζουν μάλλον πενιχρά αποτελέσματα στην ελληνική γλώσσα. (Για παράδειγμα, αδυνατούν να αντιληφθούν την ταύτιση των εκφράσεων «ελκώδους κολίτιδας» και «ελκώδης κολίτιδα» και επομένως παραλείπουν σχετικά κείμενα από τα αποτελέσματα της αναζήτησης). Η μηχανή αναζήτησης θα πρέπει να προβλέπει επίσης το ενδεχόμενο ύπαρξης ορθογραφικών λαθών⁵. Για την ακριβή ταξινόμηση των νοσημάτων χρησιμοποιείται ως οδηγός η πρόσφατη αναθεώρηση του ICD-10 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.

Στο πεδίο της σημασίας επιχειρείται μια σύντομη περιγραφή του όρου στην ελληνική γλώσσα, με μέγεθος 3-4 σειρές περίπου (100 λέξεις). Το λήμμα συμπληρώνεται από το πεδίο της πηγής (βιβλιογραφική αναφορά, ονοματεπώνυμο του μέλους ΔΕΠ, Εργαστήριο ή Κλινική) που επιμελήθηκε του πεδίου. Μελλοντικά το κάθε μέλος ΔΕΠ θα μπορεί να τροποποιεί σε πραγματικό χρόνο (on-line) τα λήμματα του δικού του γνωστικού αντικειμένου, όποτε το θεωρεί απαραίτητο, αλλά και να προσθέτει νέα λήμματα. Και στην περίπτωση αυτή, για λόγους επίσπευσης της διαδικασίας, θα επιχειρηθεί η αποστολή προσχεδίων πινάκων των υπαρχόντων λημμάτων προς τα αντίστοιχα μέλη ΔΕΠ, προς έλεγχο και τροποποίηση τους.

Όπου αυτό έχει νόημα, το λήμμα μπορεί να συνοδεύεται και από μια εικόνα. Σε όρους ανατομικούς, ιστολογικούς ή εμβρυολογικούς η εικόνα θα έχει καθαρά τοπογραφικό περιεχόμενο. Ομοίως, οι βιοχημικοί ή φαρμακολογικοί όροι μπορούν να συνοδεύονται και από το συντακτικό ή στερεοχημικό τύπο της αντίστοιχης χημικής ουσίας.

Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί ότι οι παραπάνω ορισμοί θα είναι διαθέσιμοι σε κάθε κείμενο, που τυχόν εμφανίζονται, και όχι μόνο στα κείμενα των συγγραφέων του συγκεκριμένου γνωστικού αντικειμένου.

Για λόγους σεβασμού προς τα πνευματικά δικαιώματα τρίτων, επιβάλλεται το οπτικοακουστικό υλικό να προέρχεται από αντίστοιχο Εργαστήριο ή Κλινική και να μην αποτελεί αντιγραφή εικόνων που εμφανίζονται στον παγκόσμιο ιστό ή προέρχονται από ξενόγλωσσα βιβλία. Βρισκόμαστε σε διαπραγματεύσεις με εκδοτικούς Οίκους προκειμένου να παραχωρηθεί στην Πύλη η άδεια να αναδημοσιεύει εικόνες και αποσπάσματα κειμένων από τα βιβλία τους, υπό τον όρο να γίνεται σαφής αναφορά στη πηγή, να αποτελούν συγγραφικό έργο μελών ΔΕΠ του Πανεπιστημίου Αθηνών και όχι μετάφραση ξενόγλωσσων βιβλίων και να συμφωνεί το αντίστοιχο μέλος ΔΕΠ στην αναδημοσίευση.

Διαδικασίες Αξιολόγησης

Επειδή αποδέκτης της όλης προσπάθειας είναι το κοινό, θεωρούμε ότι οι μηχανισμοί αξιολόγησης θα πρέπει να κατέχουν πρωτεύοντα ρόλο και να εξασφαλίζουν παράλληλα τη συμμετοχή των χρηστών.

Η στρατηγική που διαμορφώνεται και θα αναπτυχθεί περαιτέρω περιλαμβλάνει:

• Χρησιμοποίηση σαφών και σύντομων ερωτηματολογίων, προς καταγραφή των αντιδράσεων του κοινού και προσαρμογή όπου αυτό είναι δυνατό και ενδεδειγμένο
• Αποθήκευση και επεξεργασία των στατιστικών στοιχείων κίνησης της Πύλης θα βοηθήσει να εντοπιστούν τα στοιχεία υπεροχής και να διορθωθούν το ταχύτερο δυνατό αδυναμίες, σφάλματα και παραλείψεις. Οι όροι αναζήτησης που υποβάλλονται από τους χρήστες αποθηκεύονται σε κατάλληλα διαμορφωμένη για το σκοπό αυτό βάση δεδομένων. Αποτελεί ήδη έκπληξη για εμάς τόσο ο αριθμός των καθημερινών επισκέψεων, όσο και η σαφήνεια των πληροφοριών που αναζητώνται (οστεοποιός αρθρίτιδα ώμου, φυσιολογικές τιμές χοριακής γοναδοτροπίνης κλπ). Τα παραπάνω εκφράζουν τις υψηλές προσδοκίες του κοινού και ίσως επαγγελματιών υγείας και θέτουν υψηλά τον πήχυ για την επιτυχία της υλοποίησης του εγχειρήματος. Μελλοντικά θα υποστηριχθεί η αυτόματη ανατροφοδότηση κάθε Εργαστηρίου ή Κλινικής με τα στατιστικά στοιχεία αναζήτησης των λημμάτων της ειδικότητάς τους.

Εκπαιδευτική διάσταση της Πύλης

Το υλικό που συλλέγεται έχει ανεκτίμητη εκπαιδευτική αξία και μπορεί να αξιοποιηθεί, μετά από κατάλληλες τροποποιήσεις, στην προσχολική, πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Μπορεί να αποτελέσει και τη βάση για την ανάπτυξη προγραμμάτων Προαγωγής της Υγείας, συμπορευόμενοι με τους στόχους και τις επιδιώξεις του Ελληνικού Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.

Λόγω της ποιότητας των πληροφοριών που συλλέγονται και ενσωματώνονται στην Πύλη, αλλά και του επιστημονικού ελέγχου, η Πύλη μπορεί να αξιοποιηθεί και από τους φοιτητές της Σχολής. Παράλληλα το σύστημα που αναπτύσσεται αποτελεί δραστηριότητα στην οποία μπορούν να δραστηριοποιηθούν οι φοιτητές ως διαδικασία εκπαίδευσης, εισαγωγής σε ερευνητικές διεργασίες και εξοικείωση με τις τεχνικές εκλαΐκευσης της επιστημονικής πληροφορίας.

Συνεργασία με άλλες Σχολές ή Τμήματα

Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση Ασκληπιακών Πάρκων απαιτεί διεπιστημονική προσέγγιση. Η συνεργασία επιστημόνων από διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα και ερευνητικά πεδία θεωρείται επιβεβλημένη και θα αποφέρει θετικά αποτελέσματα.

Προκειμένου να είναι δυνατή η επίτευξη των στόχων είναι απολύτως απαραίτητη η συνεργασία με άλλες Σχολές ή Τμήματα του Πανεπιστημίου Αθηνών, τα οποία διαθέτουν ειδικές γνώσεις σε επί μέρους θέματα που αφορούν τα Πάρκα. Ορισμένα Τμήματα μπορούν να συνεισφέρουν στον τομέα του σχεδιασμού και της υλοποίησης και άλλα στον τομέα στων υπηρεσιών ή σε συνδυασμούς αυτών.

Έχει ήδη εξασφαλιστεί η συνεργασία με τα εξής Τμήματα:

• Τμήμα Οδοντιατρικής
• Τμήμα Νοσηλευτικής
• Τμήμα Βιολογίας
• Τμήμα Επιστημών Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού
• Φυσικό Τμήμα
• Τμήμα Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης
• Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης
• Τμήμα Πληροφορικής και Επικοινωνιών

Διαβουλεύσεις για συνεργασία γίνονται με το Τμήμα Οικονομικών Επιστημών (θέματα επιχειρηματικών σχεδίων, μηχανισμών χρηματοδότησης κλπ.) και τη Φιλοσοφική Σχολή (θέματα γλώσσας, ιστορίας, εκπαίδευσης κλπ.).

Δεοντολογικά θέματα

Η όλη προσπάθεια στηρίζεται στην απόφαση της Γενικής Συνέλευσης της Ιατρικής Σχολής της 23ης Ιουνίου 2003.

Η εξέλιξη του προγράμματος των Σύγχρονων Ασκληπιακών Πάρκων της Ιατρικής Σχολής (Πρόγραμμα ΙΑΣΠΙΣ) βρίσκεται υπό την εποπτεία τριμελούς Επιτροπής που έχει συγκροτηθεί με απόφαση της ΓΣ της Σχολής.

Η Πύλη και οι παρεχόμενες υπηρεσίες δίδουν ιδιαίτερη βαρύτητα σε θέματα ιατρικής ηθικής και δεοντολογίας.

Επί πλέον το Πρόγραμμα έχει υιοθετήσει τους εξής κανόνες:

• Διασφάλιση των πνευματικών δικαιωμάτων των συγγραφέων των κειμένων και των άλλων μορφών πληροφοριών
• Σαφής αναφορά στην έλλειψη εξάρτησης από κάθε οικονομικό συμφέρον και η στενή επίβλεψη του εγχειρήματος από φορείς της Σχολής και του Πανεπιστημίου
• Σαφής αναφορά στο γεγονός ότι η πληροφόρηση μέσω διαδικτύου σε θέματα Υγείας δεν υποκαθιστά σε καμία περίπτωση την ιατρική κλινική πράξη. Αντίθετα, ελπίζει και φιλοδοξεί να τη συμπληρώσει

Ο νεοψηφισθείς Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας αποτελεί ήδη μέρος του περιεχομένου της Πύλης

Ο διάλογος για τα εξαιρετικώς ευαίσθητα αυτά θέματα είναι ανοιχτός και αναμένουμε υποδείξεις και σχόλια.

Διάλογος και Συμμετοχή

Όλοι οι Πανεπιστημιακοί φορείς είναι ευπρόσδεκτοι να συμμετάσχουν στο εγχείρημα και να συμβάλλουν με κάθε δυνατό τρόπο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του Πάρκου και το περιεχόμενο των υπηρεσιών προς τους πολίτες.

Προκειμένου να διευκολυνθεί η αλληλεπίδραση έχουν δημιουργηθεί ειδικές ιστοσελίδες διαλόγου που φέρουν το όνομα «Ηλεκτρονική Πνύκα». Η πρόσβαση γίνεται μέσω της διευθύνσεωςhttp://asclepieionpark.med.uoa.gr/ePnyka/default.aspx και οι διαδικασίες συμμετοχής είναι απλές και περιγράφονται με επαρκή σαφήνεια. Οι ιστοσελίδες απευθύνονται και στους πολίτες.

Ειδικές επίσης ιστοσελίδες έχουν δημιουργηθεί για τη συμμετοχή των νέων ιατρών αποφοίτων της Ιατρικής Σχολής (http://asclepieionpark.med.uoa.gr/YoungPhysicians/default.aspx ) και των φοιτητών της Σχολής (http://asclepieionpark.med.uoa.gr/HealthScienceStudents/default.aspx ).

Διεθνείς Προεκτάσεις

Σε διεθνές επίπεδο οι ιδέες των Σύγχρονων Ασκληπιακών Πάρκων έχουν παρουσιαστεί στην ITU (International Telecommunication Union- eHealth domain), συμμετέχουν στο διάλογο στα πλαίσια της πρωτοβουλίας WSIS (World Summit of the information Society) της ITU και του WHO, στην οποία μετέχουν και άλλοι φορείς όπως η Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η ESA (European Space Agency). Τα κείμενα που έχουν παρουσιαστεί στην ITU είναι διαθέσιμα από τις ειδικές ιστοσελίδες με τίτλο Modern Asclepieions⁶.

Το πρόγραμμα των Σύγχρονων Ασκληπιακών Πάρκων έχει επίσης συζητηθεί στο ερευνητικό έργο Future Health που χρηματοδοτήθηκε από το Πρόγραμμα INTERREG IIIC. Στις εκδόσεις του έργου έχουν δημοσιευτεί δύο κείμενα σχετικά με τα Ασκληπιακά Πάρκα⁷.

Υπεύθυνοι και Επικοινωνία

Η αποστολή κειμένων, αλλά και σχολίων ή προτάσεων μπορεί να γίνει στις κάτωθι ηλεκτρονικές διευθύνσεις:

Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής,asclepieion@med.uoa.gr
Ιατρική Σχολή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Μικράς Ασίας 75 (Περιοχή Γουδή)
Τ.Κ. 11527, Αθήνα
Γραμματεία - Τηλ: 210 746 2368, 2374 - Φαξ: 210 746 2369
Επιστημονικός Υπεύθυνος: Δημήτριος Σωτηρίου, Αναπληρωτής Καθηγητής,

Υπεύθυνος περιεχομένου της Πύλης: Γρίβας Δημήτριος, Ιατρός
Υποψήφιος Διδάκτωρ Ιατρικής Φυσικής

Παράρτημα Ι: Επισημάνσεις σχετικά με το περιεχόμενο ηλεκτρονικών σελίδων που αφορούν την Υγεία και την Ιατρική

Το Πρόγραμμα ΙΑΣΠΙΣ αναζήτησε Πύλες και άλλες πηγές πληροφόρησης σε θέματα Υγείας και αφιέρωσε χρόνο στη κατανόηση των διαδικασιών που έχουν υιοθετήσει και της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών (βλέπετε επιστημονική πληροφόρηση). Η διαδικασία αυτή θα επαναληφθεί και στο μέλλον, ενώ θα αναζητώνται και άλλες πηγές.

Στο κείμενο που ακολουθεί συνοψίζονται οι επισημάνσεις που διαμορφωθήκαν ως προτάσεις που πρέπει να υιοθετήσουν νέοι δικτυακοί τόποι ή Πύλες.

Αρκετοί δικτυακοί τόποι δίνουν έμφαση στις ανάγκες των ιατρών και των παραϊατρικών επαγγελμάτων, εξασφαλίζοντας πρόσβαση σε δημοσιευμένα άρθρα ή πρακτικά επιστημονικών συνεδρίων. Κατά τη γνώμη μας, η γνώση που απευθύνεται στο κοινό πρέπει να είναι δομημένη σε διαφορετική βάση. Χωρίς διάθεση υπεραπλούστευσης, δεν θα πρέπει να θεωρείται τίποτε γνωστό ή δεδομένο για το χρήστη. Η γλώσσα που χρησιμοποιείται θα πρέπει να απευθύνεται στο μέσο χρήστη του διαδικτύου.

Κανένας υπάρχων δικτυακός τόπος δεν δίνει έμφαση στην Υγεία και την περιγραφή της φυσιολογικής κατάστασης. Σε όλες τις περιπτώσεις η κατάταξη των άρθρων βασίζεται σε εκείνη που εφαρμόζεται για τη συγγραφή ενός βιβλίου εσωτερικής παθολογίας ή χειρουργικής. Στο μοντέλο αυτό, η περιγραφή του φυσιολογικού είναι αποσπασματική, και αφορά συνήθως μια εισαγωγική παράγραφο, πριν την ανάπτυξη της αντίστοιχης παθοφυσιολογίας. Θεωρούμε πως σημαντικό μέρος των επισκεπτών επιδιώκει ενημέρωση πέρα από τα στενά πλαίσια μιας ασθένειας, που τυχόν πλήττει τον ίδιο ή κάποιον από τους οικείους του. Για παράδειγμα, ο έφηβος και η έγκυος γυναίκα επιδιώκουν να ενημερωθούν για τις αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα τους. Αντιστοίχως, πολλοί θα ήθελαν να ενημερωθούν για το τι είναι τα χρωμοσώματα ή η κλωνοποίηση. Κατά συνέπεια, πρέπει να δοθεί έμφαση στους βασικούς ιατρικούς κλάδους, όπως η Ανατομία, η Φυσιολογία, η Γενετική, η Βιοχημεία, η Φαρμακολογία κλπ. Η δυναμική διασύνδεση των πολλών και μικρών κειμένων μεταξύ τους, θα προσφέρει και τα απαραίτητα εισαγωγικά στοιχεία κατά την περιγραφή των επιμέρους νοσημάτων, αποφεύγοντας τις επαναλήψεις.

Για τη διευκόλυνση της κατανόησης κατά την ανάγνωση των κειμένων θα πρέπει να υπάρχει πάντα διαθέσιμο ένα πλήρες, ηλεκτρονικό λεξικό των εμφανιζόμενων ιατρικών όρων και δυνατότητα παραπομπής σε συναφή κείμενα, όταν αυτό είναι επιθυμητό. Είναι σκόπιμο το λεξικό να μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε μέσω της μηχανής αναζήτησης, είτε επιλέγοντας μια λέξη ή φράση στον Browser και πατώντας εν συνεχεία ένα το πλήκτρο π.χ. “Enter”

Το μέγεθος των κειμένων, δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 2000 λέξεις, αν επιθυμούμε ο λήπτης να λάβει ένα σαφές και περιεκτικό μήνυμα. Από την άλλη πλευρά, και η πολυκατάτμηση των κειμένων αποπροσανατολίζει το χρήστη. Τα μικρά κείμενα θα πρέπει να διατηρούν, κατά το δυνατό, την αυτοτέλειά τους, ενώ θα πρέπει να υποστηρίζεται η δυναμική πλοήγηση μεταξύ των κειμένων, προσεγγίζοντας τη λογική του μέσου χρήστη

Είναι σημαντικό να αποφευχθούν οι άσκοπες και συχνά αντιφατικές επαναλήψεις όρων, γεγονός που εύκολα μπορεί να συμβεί, όταν η Πύλη περιέχει πολλά κείμενα του ιδίου ή παρεμφερούς περιεχομένου διαφορετικών συγγραφέων. Οι επαναλήψεις, εξάλλου, μειώνουν την αποτελεσματικότητα της μηχανής αναζήτησης και αυξάνουν το χρόνο αναζήτησης

Οι κανόνες συγγραφής των κειμένων καλόν είναι να εποπτεύονται από ένα κεντρικό διαχειριστικό όργανο προκείμένου να εξασφαλίζεται η ομοιογένεια και η κατάλληλη τεχνική επεξεργασία

Πολλοί δικτυακοί τόποι δίνουν στην ιατρική πληροφόρηση καθαρά δημοσιογραφικό χαρακτήρα. Θεωρούμε την ενημέρωση για τις τρέχουσες εξελίξεις άνευ ουσίας, αν δεν συνδυάζεται με την ύπαρξη μιας σταθερής βάσης δεδομένων, όπου θα συγκεντρώνεται η ιατρική γνώση και θα είναι διαθέσιμη ανά πάσα στιγμή. Από την άλλη πλευρά, θεωρούμε υποχρέωση της ακαδημαϊκής κοινότητας την έγκυρη ενημέρωση του κοινού, άνευ των υπερβολών των μέσων μαζικής ενημέρωσης, πάνω σε τρέχοντα ζητήματα υγείας της επικαιρότητας (π.χ. διοξίνες, SARS, γρίππη των πτηνών κ.α.)

¹Τα Σύγχρονα Ασκληπιακά Πάρκα είναι χώροι για την παροχή υπηρεσιών Υγείας και Πολιτισμού προς τους πολίτες. Αποτελούν πρόταση της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών από το 1994. Πληροφορίες μπορεί να αντλήσει κάθε ενδιαφερόμενος από τις Ιστοσελίδες που διατηρεί το Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής από το 1997 (http://asclepieion.mpl.uoa.gr/parko )

²Η Ιατρική Σχολή έχει ήδη προτείνει τη συνεργασία και των 7 Ελληνικών Ιατρικών Σχολών προκειμένου να δημιουργηθεί η Πύλη Υγείας. Η Ιατρική Σχολή θα συνεχίσει να εργάζεται προς την κατεύθυνση αυτή μέχρις ότου επιτευχθεί το σημαντικό αυτό αποτέλεσμα

³Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Ορολογίας. ( Ηλεκτονική διεύθυνση : http://ec.europa.eu/eurodicautom/Controller )

⁴Ο διάδοχος του προγράμματος Eurodicautom. ( Ηλεκτρονική διεύθυνση : https://iate.cdt.eu.int/iatenew/login.jsp )

⁵Μελλοντικά προβλέπεται και η ενσωμάτωση της δυνατότητας εισαγωγής ελληνικού κειμένου με λατινικούς χαρακτήρες (greeklish).

⁶Modern Asclepieions, WSIS Stocktaking activities, see the WSIS Portal athttp://www.itu.int/wsis/stocktaking/scripts/documents.asp?project=1101457213&lang=en

⁷Future Health Project, Ιστοσελίδες http://www.futurehealth.fi/main.asp?scat=502 και αναζήτη των «Τελικών Κειμένων»

Τελευταία αναθεώρηση : 1/11/2006