Το κείμενο που ακολουθεί το έχει γράψει ο Mike Painter, που είναι επιδημιολόγος από το Manchester και μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής για την Σπογγώδη Εγκεφαλοπάθεια που εδρεύει στο Εδιμβούργο. (Spongiform Encephalopathy Advisory Committee - SEAC). Η επιτροπή αυτή είναι ο επιστημονικός σύμβουλος της Βρεττανικής Κυβέρνησης και ύστερα από προτροπή της, η Κυβέρνηση της Μ. Βρεττανίας ανακοίνωσε σε όλο τον κόσμο το πρόβλημα, που προέκυψε με την σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών ή νόσο των τρελών αγελάδων όπως έγινε γνωστή.Το κείμενο γράφτηκε στις 22 Μαρτίου 1996, λίγες μέρες μετά το μεγάλο θόρυβο σε όλο τον κόσμο. Τώρα που έπεσαν οι τόνοι, είναι ευκαιρία να παρακολουθήσουμε τις σκέψεις ενός ειδικού στο θέμα.Στο κείμενο που ακολουθεί ο Mike Painter εκφράζει τις δικές του απόψεις και όχι τις συνολικές απόψεις της επιτροπής.

Συχνές Ερωτήσεις για την Σπογγώδη Εγκεφαλοπάθεια

Από : Mike Painter, Consultant in Communicable Disease Control Manchester and Member of the Spongiform Encephalopathy Advisory Committee (SEAC)

1. Τι ακριβώς έχει συμβεί;

Η μονάδα παρακολούθησης της νόσου Creutzfeldt-Jacob (CJD) που εδρεύει στο Εδιμβούργο ανίχνευσε μια διακριτή παθολογοανατομική εικόνα σε μερικούς ασθενείς με CJD που φαίνεται να είναι διαφορετική από αυτή που ξέραμε μέχρι τώρα. Το βασικό παθολογοανατομικό χαρακτηριστικό είναι η παρουσία ενός αριθμού πολυκεντρικών πλακών αμυλοειδούς σε όλες τις τομές που εξετάστηκαν. Οι πλάκες αυτές αποτελούν ένα νέο εύρημα και δεν έχουν ξαναβρεθεί σε τομές που είχαν ληφθεί από ασθενείς με την "κλασική" μορφή της CJD που ξέραμε μέχρι τώρα.

2. Πόσες περιπτώσεις έχουν εντοπιστεί;

Μέχρι σήμερα δέκα.

3. Σε ποια χρονική περίοδο;

Από τις αρχές του 1994 έως τα τέλη του 1995

4. Ποιό είναι το εύρος ηλικιών των ασθενών;

Η πλειοψηφία μεταξύ 25-30. Δύο είναι μεταξύ 18-20 και ένας 40

5. Υπήρξε γεωγραφική συρροή των περιπτώσεων;

Δεν διαπιστώθηκε κάτι τέτοιο αν και ο αριθμός των περιπτώσεων είναι πολύ μικρός για να βγούν τέτοια συμπεράσματα.

6. Οι ασθενείς έχουν όλοι πεθάνει;

Όχι, δύο ζούν και οκτώ έχουν πεθάνει.

7. Μήπως αυτό είναι το προοίμιο μιας μαζικής επιδημίας;

Αυτή την στιγμή δεν είναι δυνατό να βγούν συμπεράσματα. Προσωπικά αμφιβάλλω αν θα πάρει τα χαρακτηριστικά επιδημίας αλλά θα εκπλαγώ αν δεν υπάρξουν κι άλλα περιστατικά εκτός από αυτά τα δέκα.

8. Αυτή η νέα εικόνα οφείλεται στην κατανάλωση μολυσμένων βοοειδών;

Πραγματικά, δεν γνωρίζουμε. Αυτή όμως η νέα εικόνα μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πιθανώς ένας νέος παράγοντας κινδύνου έχει εμφανιστεί. Ποιός μπορεί να είναι αυτός δεν ξέρουμε, αλλά λαμβάνοντας υπόψη ότι η περίοδος επώασης μπορεί να είναι μεγάλη (8-10 χρόνια), μια πιθανή εξήγηση θα μπορούσε να είναι ότι ο παράγοντας αυτός κινδύνου είναι η έκθεση στον παράγοντα που προκαλεί την σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών (νόσο των τρελών αγελάδων)

9. Πώς μπορεί να μεταφέρθηκε αυτός ο παράγοντας στην ανθρώπινη τροφική αλυσίδα;

Πάλι δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι. Μέχρι στιγμής από τις μελέτες που έχουν γίνει συμπεραίνουμε ότι ο μυϊκός ιστός δεν είναι μολυσματικός. Αντίθετα υψηλή μολυσματικότητα φαίνεται να παρουσιάζουν ο εγκέφαλος, ο νωτιαίος μυελός και το δικτυοενδοθηλιακό σύστημα. Μια πιθανή εξήγηση είναι πως κάποια τμήματα αυτών των ιστών περιέχονται σε προϊόντα κρέατος όπως τα χάμπουργκερς. Ωστόσο η υπόθεση αυτή μόνο με επιδημιολογικές μελέτες μπορεί να επιβεβαιωθεί.

10. Ο κίνδυνος υφίσταται ακόμη;

Το 1989 απαγορεύτηκε η είσοδος στην ανθρώπινη και ζωϊκή τροφική αλυσίδα τμημάτων των βοοειδών που θα μπορούσαν να είναι μολυσματικά, όπως εγκέφαλος, νωτιαίος μυελός,αδένες, εντόσθια κ.λ.π. Πέρυσι η απαγόρευση επεκτάθηκε και στο κρέας που είχε αφαιρεθεί μηχανικά από τους σπονδύλους.Λαμβάνοντας αυτά υπόψη συν το γεγονός ότι ο μυϊκός ιστός δεν φαίνεται να είναι μολυσματικός, δεν θα ήταν λάθος να υποστηρίξουμε ότι ο κίνδυνος το 1996 θα πρέπει να είναι πολλές φορές μικρότερος από αυτόν πριν το 1989. Αν αυτό σημαίνει ότι ο κίνδυνος είναι μηδενικός δεν το γνωρίζω. Μου είναι όμως αρκετό για να μην σταματήσω να τρώω μοσχαρίσιο κρέας.

11. Η εμφάνιση αυτών των νέων περιπτώσεων ασθενών, μήπως σημαίνει ότι οι απαγορεύσεις σχετικά με την χρήση των υπολειμμάτων των σφαγείων ήταν ανεπαρκείς;

Όχι απαραίτητα, διότι είναι σίγουρο ότι αυτές δεν εφαρμόστηκαν πλήρως.

12. Μήπως θα έπρεπε να απαγορευτεί εντελώς η κατανάλωση μοσχαρίσιου κρέατος;

Δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι τα μέρη που προορίζονται για την κατανάλωση είναι μολυσματικά. Πολύ δύσκολα θα μπορούσα να υποστηρίξω την πλήρη απαγόρευση με τα υπάρχοντα δεδομένα.

13. Δεν είναι καλύτερα να είμαστε ασφαλείς από το να έχουμε συνέπειες αργότερα;

Επανέρχομαι στην ιδέα του μηδενικού κινδύνου που αν και πολύ ελκυστική, στην πράξη είναι πολύ δύσκολο να επιτευχτεί. Σε περιόδους κρίσης είναι αναπόφευκτο να αντιδρούμε με τρόπο συναισθηματικό, αλλά πιστεύω ότι η μετρημένη και λογική αντιμετώπιση σίγουρα έχει τα καλύτερα αποτελέσματα.

14. Θα έπρεπε οι άνθρωποι που καταναλώνουν τρόφιμα όπως τα χάμπουργκερς να ανησυχούν;

Οι άνθρωποι πάντα ανησυχούν και είναι αδύνατο να τους καθησυχάσουμε πλήρως. Το μόνο που μπορώ να πώ είναι ότι βρίσκω μάλλον απίθανο ο βαθμός μολυσματικότητας την περίοδο πριν τους περιορισμούς του 89 να ήταν τόσο μεγάλος ώστε να υπήρξε ένας τόσο μεγάλος κίνδυνος. Ωστόσο ακόμη και ένας πολύ μικρός ατομικός κίνδυνος αθροιζόμενος μπορεί να οδηγήσει σε ένα σεβαστό αριθμό περιπτώσεων.

15. Είναι ασφαλές να τρώνε τα παιδιά μοσχάρι;

Αν και οι μελέτες μεταδοτικότητας που έγιναν δεν έδειξαν ότι ο μυϊκός ιστός μπορεί να είναι μολυσματικός, ωστόσο αυτό θα μπορούσε να συμβαίνει κάτω από τα όρια που μπορούμε σήμερα να ανιχνεύσουμε. Το ερώτημα αυτό απσχολεί διότι τα παιδιά βρίσκονται ακόμη στην ανάπτυξη και λόγω της ηλικίας τους μπορεί να έχουν μεγαλύτερη χρονική έκθεση κατά τη διάρκεια της ζωής τους απ'ότι οι ενήλικες. Αυτή την στιγμή η SEAC δεν συστήνει περιορισμό της κατανάλωσης στα παιδιά. Ωστόσο οι αποφάσεις δεν είναι τελικές και το θέμα θα ξανασυζητηθεί στην επόμενη συνεδρίαση της επιτροπής.

16. Καθώς το 80% των περιπτώσεων της σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας των βοοειδών (BSE) έχει συμβεί σε αγελάδες που παράγουν γάλα, δεν υπάρχει κίνδυνος από την κατανάλωση γάλακτος;

Δεν έχει γίνει δυνατή η πειραματική μετάδοση της νόσου BSE με το γάλα προσβεβλημένων αγελάδων.Έτσι, με τα σημερινά στοιχεία, δεν φαίνεται να υπάρχει κίνδυνος από το γάλα.

17. Υπάρχει κάποιο εργαστηριακό τεστ για την ανίχνευση της νόσου στον άνθρωπο;

Όχι.

18. Και αυτό το τεστ που έχει επινοηθεί από τον Dr Narang;

Δεν γνωρίζουμε την ευαισθησία και την ειδικότητα αυτής της μεθόδου και έτσι δεν μπορούμε να πούμε αν είναι κατάλληλη για μια νόσο με συχνότητα 1 στο εκατομύριο. Ακόμη και μια τόσο υψηλή ειδικότητα όπως 99,95% θα είχε ως αποτέλεσμα 500 ψευδώς θετικά αποτελέσματα για κάθε ένα σωστό και οι συνέπειες σε αυτούς τους 500 θα ήταν καταστροφικές. Δεν αμφιβάλλω βέβαια ότι αν ένα κατάλληλο τεστ γίνει διαθέσιμο, η εφαρμογή του θα είναι θέμα ύψιστης σημασίας.

19. Υπάρχει κάποιο τεστ για την ανίχνευση των ατόμων που μπορεί να έχουν κάποια γενετική προδιάθεση;

Όχι

20. Υπάρχει κίνδυνος μετάδοσης της νόσου από τα πρόβατα που πάσχουν από scrapie (την αντίστοιχη νόσο στα πρόβατα);

Το scrapie υπάρχει στα πρόβατα εδώ και 200 χρόνια τουλάχιστον και ποτέ δεν διαπιστώθηκε η μετάδοσή του στους ανθρώπους. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να υποθέσουμε ότι αυτό έχει αλλάξει.

21. Γιατί δεν πάρθηκαν πιο γρήγορα κάποια μέτρα;

Η CJD είναι μια πολύ σπάνια νόσος και η παρακολούθησή της γίνεται με την τακτική αναφορά των περιπτώσεων που διαγιγνώσκονται από τους κλινικούς στο κέντρο παρακολούθησης της νόσου στο Εδιμβούργο. Επιβεβαίωση της διάγνωσης συχνά μπορεί να γίνει μόνο μετά από νεκροτομή. Όταν διαπιστώθηκε για πρώτη φορά η διαφορετική παθολογοανατομική εικόνα δεν ήταν σαφές αν αυτή ήταν μια φυσιολογική παραλλαγή, πιθανώς οφειλόμενη στο νεαρό της ηλικίας του ασθενή. Καθώς αποκαλύφτηκαν και άλλοι ασθενείς με παρόμοια εικόνα έγινε φανερό ότι δεν ήταν μια φυσιολογική παραλλαγή. Λόγω της σημασίας των ευρημάτων η επιτροπή έστειλε και σε άλλους γιατρούς τα παρασκευάσματα ώστε να επιβεβαιωθεί η διάγνωση. Όταν υπήρξε συναίνεση όσον αφορά τα νέα αυτά ευρήματα τότε μόνο η SEAC ενημέρωσε την Κυβέρνηση και την συμβούλευσε να κοινοποιήσει τα ευρήματα.

22. Είναι δυνατή η μετάδοση της νόσου από άνθρωπο σε άνθρωπο;

Όχι. Ασθενείς με CJD ποτέ δεν μετέδωσαν την ασθένεια σε άλλους ανθρώπους. Έχουν αναφερθεί κάποιες περιπτώσεις κατά τις οποίες έγινε μετάδοση μετά από νευροχειρουργικές επεμβάσεις (βιοψίες εγκεφάλου) αλλά αυτό δεν έχει βεβαίως καμιά σχέση με την καθημερινή επαφή μεταξύ των ανθρώπων. Δεν υπάρχει λόγος να υποθέσουμε ότι αυτή η νέα μορφή CJD είναι διαφορετική σχετικά μ'αυτό.

23. Οι εργαζόμενοι σε κρεοπωλεία και σφαγεία πρέπει να πάρουν κάποιες ιδιαίτερες προφυλάξεις;

Μεταξύ των περιπτώσεων της "νέας" αυτής μορφής CJD δεν συγκαταλέγονται εργαζόμενοι σε τέτοιους χώρους που θεωρητικά θα μπορούσαν να είχαν μεγαλύτερο κίνδυνο. Η επιτροπή ωστόσο μπορεί να αναθεωρήσει τις συστάσεις της όσον αφορά τα μέτρα ασφαλείας των εργαζομένων στους χώρους αυτούς.

24. Οι αγρότες δεν βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο για CJD;

Είναι αλήθεια ότι οι αγρότες, ως πληθυσμιακή ομάδα, έχουν μεγαλύτερο αριθμό περιπτώσεων CJD απ'ότι άλλες ομάδες. Ωστόσο αυτό ισχύει και στις χώρες που δεν έχουν την σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών. Από τις 10 περιπτώσεις της "νέας" CJD καμιά δεν αφορά αγρότες.

25. Μήπως για τη μεγαλύτερη επίπτωση στους αγρότες φταίει κάποιος άλλος παράγοντας όπως π.χ. τα εντομοκτόνα;

Είναι σαφές ότι κάποιος παράγοντας πρέπει να φταίει για τη μεγαλύτερη επίπτωση στους αγρότες, αλλά δεν ξέρουμε ποιος είναι. Τα εντομοκτόνα έχουν ενοχοποιηθεί αλλά δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποστηρίζουν την άποψη αυτή.

26. Ποιά ακριβώς είναι η αιτία της Σπογγώδους Εγκεφαλοπάθειας των Βοοειδών (Bovine Spongiform Encephalopathy - BSE);

Δεν υπάρχει ακόμη πλήρης συμφωνία μεταξύ των ερευνητών σχετικά με τον αιτιολογικό παράγοντα της BSE. Οι περισσότεροι ειδικοί θεωρούν ότι προκαλείται από ένα είδος γλυκοπρωτεϊνης που ονομάζεται "πριόν" (prion). H πρωτεϊνη αυτή δεν έχει δικό της γενετικό υλικό αλλά με κάποιο τρόπο μπορεί να προκαλέσει την παραγωγή μιάς ουσίας στον εγκέφαλο των προσβεβλημένων ατόμων και αυτό οδηγεί στην χαρακτηρηστική εικόνα. Υπάρχουν κάποιοι ωστόσο που θεωρούν ότι η αιτία είναι ιός. Δυστυχώς δεν έχουμε ακόμη κατορθώσει να ταυτοποιήσουμε τον παράγοντα παρότι τα αποτελέσματά του είναι τόσο φανερά.

27. Πώς μπορεί να αδρανοποιηθεί ο αιτιολογικός παράγοντας της BSE/CJD;

Αυτό είναι πολύ δύσκολο διότι είναι ανθεκτικός σε όλα τα συνηθισμένα μέτρα συμπεριλαμβανομένων των συνήθων θερμοκρασιών μαγειρέματος, της υπεριώδους ακτινοβολίας και των ασθενών οξέων.

Mike Painter, Consultant in Communicable Disease Control Manchester and Member of the Spongiform Encephalopathy Advisory Committee (SEAC)
Πέτρος Σκαπινάκης, Λέκτορας Ψυχιατρικής
Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να ανατρέξετε στον ιστότοπο www.stress.gr που εξειδικεύεται σε θέματα ψυχικής υγείας
Τελευταία αναθεώρηση : 10/2/2007