Η Πρόληψη σώζει ζωές και η Πρόληψη εξαρτάται κυρίως από εμάς τους ίδιους. Αν μάθουμε να ζούμε υγιεινά, δηλαδή σε αντιστοιχία με τις ανάγκες του οργανισμού μας και σε αρμονία με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον που μας περιβάλλει, διαφυλάττουμε την καλή μας υγεία και αυξάνουμε τη διάρκεια της ζωής μας.

Το πως μπορούμε να προστατεύσουμε την υγεία μας και να κερδίσουμε περισσότερα χρόνια υγιούς ζωής, απαντάται με το καλύτερο δυνατό τρόπο από το βιβλίο «ΥΓΕΙΑ ΩΣ ΤΑ 100» του Siefried Meryn. Το βιβλίο αυτό, με την προσεγμένη μετάφραση της Αντριάνας Σακκά και την επιμελημένη έκδοση των «Εκδόσεων Κριτική» παρέχει την ευκαιρία στους έλληνες αναγνώστες να κατανοήσουν τα «μυστικά» της καλής υγείας και να εξοικειωθούν με εκείνες τις συνήθειες και συμπεριφορές που προασπίζουν και προάγουν την υγεία χαρίζοντας μεγαλύτερη μακροζωία. Το δε πρώτο μέρος του βιβλίου φωτίζει τα μέχρι πρότινος σκοτεινά μονοπάτια των διαδικασιών της γήρανσης, ανοίγοντας νέους δρόμους για την παράταση της ανθρώπινης ζωής. Μέχρι τα 100 μας υπόσχεται ο συγγραφέας και γιατί όχι και περισσότερο.

Άλλωστε, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η υγεία μας εξαρτάται κατά 50% από τη συμπεριφορά μας, κατά 20% από το περιβάλλον, κατά 20% από την κληρονομικότητα και μόνο κατά 10% από τις παρεχόμενες ιατρικές υπηρεσίες. Αρκεί να αναλογιστούμε ότι τα καρδιαγγειακά νοσήματα, που ευθύνονται για το 50% των θανάτων στην χώρα μας και οι καρκίνοι που ευθύνονται περίπου για το 23%, μπορούν να προληφθούν σε μεγάλο βαθμό, τροποποιώντας κάποιες καθημερινές συνήθειες που τα προκαλούν, κυρίως το κάπνισμα, την κακή διατροφή, το στρες, την έλλειψη φυσικής άσκησης και προβαίνοντας στην έγκαιρη διάγνωσή τους με τη διενέργεια των ενδεδειγμένων διαγνωστικών εξετάσεων τη σωστή στιγμή.

Επιπλέον, στην Ελλάδα, η έννοια της Πρόληψης έχει ταυτιστεί στη συνείδηση των περισσοτέρων με τις ετήσιες διαγνωστικές εξετάσεις, το γνωστό check-up. Ο διαγνωστικός έλεγχος είναι μεν χρήσιμος, κυρίως δε όταν γίνεται προγραμματισμένα και σύμφωνα με το προφίλ υγείας του κάθε ατόμου, αποτελεί όμως μόνο το ένα κομμάτι της Πρόληψης, τη δευτερογενή Πρόληψη. Η πρωτογενής Πρόληψη, που αφορά την καταπολέμηση και αποφυγή των κινδύνων που απειλούν την υγεία μας, αν και πιο σημαντική, συνήθως παραγνωρίζεται και σπανίως εφαρμόζεται.

Βέβαια, η υιοθέτηση υγιών στάσεων και συμπεριφορών, πολλές φορές δεν είναι εύκολη υπόθεση. Απαιτεί συστηματική προσπάθεια και συχνά βοήθεια από ειδικούς επιστήμονες. Για το σκοπό αυτό έχει αναπτυχθεί ο ιδιαίτερος επιστημονικός κλάδος της Αγωγής Υγείας, που με οργανωμένα προγράμματα παρέμβασης και συμβουλευτικής υποστήριξης, βοηθά στην καταπολέμηση ανθυγιεινών συμπεριφορών και στην υιοθέτηση συνηθειών που προστατεύουν και προάγουν την υγεία. Σε κάθε όμως περίπτωση, πρώτο βήμα είναι η ευαισθητοποίηση του κοινού και η παροχή των αναγκαίων πληροφοριών και οδηγιών στους ενδιαφερόμενους που εύληπτα και τεκμηριωμένα παρέχει το βιβλίο «ΥΓΕΙΑ ΩΣ ΤΑ 100».

Το βιβλίο αυτό καλύπτει επίσης εξίσου αποτελεσματικά και τα θέματα της δευτερογενούς Πρόληψης. Η έγκαιρη διάγνωση, με τη διενέργεια ειδικών διαγνωστικών εξετάσεων για τη διαπίστωση της νόσου πριν εμφανιστούν κλινικά συμπτώματα παρέχει τη δυνατότητα για άμεση και αποτελεσματική θεραπεία ορισμένων συχνών μορφών καρκίνου, όπως του τραχήλου της μήτρας και του μαστού στις γυναίκες, του προστάτη στους άνδρες, του παχέος εντέρου και στα δύο φύλα. Επίσης, επιτυγχάνεται η καλύτερη αντιμετώπιση χρόνιων νοσημάτων, όπως είναι η υπέρταση, η υπερχοληστερολαιμία και ο σακχαρώδης διαβήτης, που αποτελούν ταυτόχρονα και σημαντικούς παράγοντες κινδύνου για την πρόκληση των καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Η εφαρμογή της δευτερογενούς Πρόληψης έχει και αυτή ιδιαίτερη αξία στη χώρα μας γιατί ένα σημαντικό ποσοστό του ελληνικού πληθυσμού δεν γνωρίζει ότι πάσχει από τα συγκεκριμένα χρόνια νοσήματα. Από επιδημιολογικές μελέτες γνωρίζουμε ότι στην Ελλάδα το 50% του πληθυσμού πάσχει από μία χρόνια πάθηση, ενώ το 40% πάσχει από περισσότερες από μία πάθηση. Το δε 25% περίπου του πληθυσμού είναι υπερτασικοί, εκ των οποίων το 10% δεν το γνωρίζει, το 9% δεν ακολουθεί θεραπεία, το 66% ακολουθεί ανεπαρκή θεραπεία και μόνο το 15% είναι σωστά ρυθμισμένο.

Το ίδιο περίπου ισχύει και για τους διαβητικούς. Από τους περίπου 900.000 έλληνες διαβητικούς, οι 400.000 είναι χωρίς αγωγή και μόνο οι 250.000 είναι σωστά ρυθμισμένοι. Όσο δε πιο αργά γίνεται η διάγνωση των χρόνιων αυτών νοσημάτων, τόσο πιο έντονη καθίσταται η συμπτωματολογία τους, πιο δύσκολη η αντιμετώπισή τους, πιο επιτακτική ανάγκη για νοσηλεία.

Όμως, το check-up, για να είναι αποτελεσματικό, πρέπει να γίνεται με προγραμματισμό και επιλογή των εξετάσεων, ανάλογα με το φύλο, την ηλικία, το οικογενειακό και ατομικό ιατρικό ιστορικό. Δηλαδή, ανάλογα με το προφίλ υγείας του καθένα πρέπει να διενεργείται η σωστή εξέταση στη σωστή στιγμή και όχι το ετήσιο σταθερό πακέτο εξετάσεων, όπως κακώς συνηθίζεται στη χώρα μας. Χαίρομαι δε ιδιαίτερα που οι σχετικές οδηγίες για τις διαγνωστικές εξετάσεις που παρέχει το βιβλίο «ΥΓΕΙΑ ΩΣ ΤΑ 100», συμπίπτουν με τη φιλοσοφία και τις μεθόδους που εφαρμόζουμε και εμείς στα προγράμματα Πρόληψης του Ινστιτούτου Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής (ΙΚΠΙ).

Τέλος, θα πρέπει να σημειώσω και το γεγονός ότι το βιβλίο του Siegfried Meryn περιλαμβάνει και άλλα κρίσιμα ζητήματα υγείας, όπως είναι ο ύπνος, η σεξουαλική υγεία, η πνευματικότητα και η κοινωνικότητα, συμβάλλοντας έτσι στην εμπέδωση μιας ολιστικής αντίληψης για την υγεία, που δεν αντιμετωπίζει τον άνθρωπο σαν μία μονοδιάστατη μηχανή αλλά σαν μία οντότητα που καθορίζεται από τη σωματική, ψυχική, κοινωνική διάσταση της ύπαρξής του. Μόνο έτσι μπορούμε να κατανοήσουμε γιατί τελικά η υγεία δεν είναι μόνο η απουσία της αρρώστιας ή της αναπηρίας, αλλά και η σωματική, ψυχική και κοινωνική ευεξία του ατόμου.

Γ.Κ. Τούντας, Αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών
Διευθυντής Ινστιτούτου Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής
Τελευταία αναθεώρηση : 10/2/2007