Αναζήτηση / Search

  
Ο ρόλος της φυσικής επιλογής
Ο ρόλος της φυσικής επιλογής
Ο ρόλος της φυσικής επιλογής
Ο ρόλος της φυσικής επιλογής
Ο ρόλος της φυσικής επιλογής
Ο ρόλος της φυσικής επιλογής
Ο ρόλος της φυσικής επιλογής

 

 

Η κοινωνική εξέλιξη του ανθρώπου συντελείται, ακολουθώντας δύο τροχιές κληρονομικότητας: την πολιτισμική, που είναι λαμαρκιανή και πολύ γρήγορη, και τη βιολογική, που είναι δαρβινική και συνήθως πολύ αργή. Το 1809 ο γάλλος βιολόγος Ζαν-Μπατίστ Λαμάρκ (1744-1829) υποστήριξε ότι η εξέλιξη βασίζεται σε επίκτητα χαρακτηριστικά, που αποκτώνται στη διάρκεια της ζωής ενός ανθρώπου. Μετά την επικράτηση του Δαρβινισμού, η θεωρία του Λαμάρκ έχασε το ενδιαφέρον της, αν και σήμερα είναι γνωστό ότι σε πολλές περιπτώσεις, όπως στα ζητήματα της ανθρώπινης συμπεριφοράς και της λειτουργίας του κεντρικού νευρικού συστήματος, τα σύνορα ανάμεσα στο κληρονομικό και το επίκτητο δεν είναι σαφή.

Η διαδικασία την οποία ο Κάρολος Δαρβίνος αποκάλεσε «φυσική επιλογή» αποτέλεσε επανάσταση στην ανθρώπινη σκέψη. Σύμφωνα με τον Δαρβίνο, η εξέλιξη οφείλεται κατά κύριο λόγο στη δράση της φυσικής επιλογής. Αν ορισμένα χαρακτηριστικά έχουν μεγαλύτερη καταλληλότητα ως προς το περιβάλλον, βοηθούν δηλαδή την επιβίωση και την αναπαραγωγή, τότε τα χαρακτηριστικά αυτά θα έχουν αυξημένη αντιπροσώπευση στην επόμενη γενιά. Αν, μάλιστα, η συγκεκριμένη φυσική επιλογή συνεχιστεί επί πολλές γενιές, τα χαρακτηριστικά αυτά θα αποτελέσουν ιδιαίτερο γνώρισμα του είδους.

Η θεωρία της φυσικής επιλογής έχει οδηγήσει σήμερα, με τη βοήθεια της γενετικής και την ανακάλυψη του θαυμαστού κόσμου των γονιδίων, στην εξελικτική θεωρία του Νεοδαρβινισμού, που αποτελεί κεντρική και ενοποιητική θεωρία στο πλαίσιο της σύγχρονης βιολογίας. Το DNA δεν μπορεί να αντιγράψει τον εαυτό του τέλεια. Κάνει λάθη. Η εξέλιξη συμβαίνει ακριβώς γιατί αυτά τα λάθη περνούν στην επόμενη γενιά ως νέα εξελικτικά χαρακτηριστικά. Αν τα χαρακτηριστικά αυτά βοηθούν στην επιβίωση, τότε παραμένουν και διαιωνίζονται.

Σύμφωνα δηλαδή με τη νεοδαρβινική θεωρία, τα χαρακτηριστικά της ανθρώπινης φύσης ήταν προσαρμοστικά στο χρόνο εξέλιξης του ανθρώπου, και έτσι εξαπλώθηκαν στον πληθυσμό εκείνα τα γονίδια που προδιαθέτουν στην ανάπτυξη αυτών των χαρακτηριστικών. Η έννοια της προσαρμοστικότητας ενός χαρακτηριστικού υποδηλώνει τις μεγαλύτερες πιθανότητες που έχουν τα υπεύθυνα για το χαρακτηριστικό αυτό γονίδια να μεταβιβαστούν στην επόμενη γενιά. Το διαφορικό πλεονέκτημα που δημιουργείται με την τάση που έχουν ορισμένοι γενότυποι ή ορισμένα αλληλόμορφα να αυξάνουν τη συχνότητά τους σε μεταγενέστερες γενιές, ονομάζεται γενετική καταλληλότητα ή αρμοστικότητα. Η γενετική καταλληλότητα ή αρμοστικότητα χαρακτηρίζεται από την αυξημένη επιβίωση του ατόμου, την αυξημένη αναπαραγωγή του και την ενισχυμένη επιβίωση των συγγενών του που διαθέτουν τα ίδια γονίδια. Τα επιτεύγματα της γενετικής επιτρέπουν πλέον τη μελέτη σε βάθος όλων αυτών των παραγόντων, με αποτέλεσμα σήμερα, παρόλο που είναι γνωστό ότι σε ορισμένους πληθυσμούς μπορεί να υπάρξει εξελικτική αλλαγή και χωρίς την παρέμβαση της φυσικής επιλογής, η αρχή της φυσικής επιλογής να παραμένει ο πυρήνας της εξελικτικής εξήγησης.

Εξελικτική αλλαγή χωρίς την παρέμβαση της φυσικής επιλογής μπορεί να προκύψει κυρίως με την μετάλλαξη γονιδίων, -δηλαδή, από μια βλάβη που αποτελεί «τυχαίο» γεγονός, στο βαθμό που η τυχόν «χρησιμότητα» μιας μετάλλαξης δεν επηρεάζει την πιθανότητα εμφάνισής της. Αν και οι μεταλλάξεις συμβαίνουν τυχαία σε σχέση με την προσαρμοστικότητα, η φυσική επιλογή φιλτράρει και διατηρεί τις προσαρμοστικές μεταλλάξεις, αντλώντας τάξη από το τυχαίο. Από την άλλη, σταθερότητα των γονιδιακών συχνοτήτων δεν συνεπάγεται αναγκαστικά απουσία της φυσικής επιλογής, αφού υπάρχουν περιπτώσεις που η φυσική επιλογή δρα έτσι ώστε να διατηρεί σταθερή τη γονιδιακή συχνότητα. Σε κάθε όμως περίπτωση, τα οργανικά συστήματα επιτελούν δύο θεμελιώδεις για την εξέλιξή τους λειτουργίες: αντιγράφουν τους εαυτούς τους και αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους. Οι διαφορές που προκύπτουν από την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον, όταν είναι κληρονομήσιμες και σχετίζονται με την αναπαραγωγική επιτυχία, οδηγούν στην εξελικτική αλλαγή.

Στην περίπτωση όμως του ανθρώπου, ένας επιπλέον παράγοντας που διαμορφώνει το εξελικτικό μέλλον είναι η συμπεριφορά. Η αλλαγή της σεξουαλικής συμπεριφοράς, για παράδειγμα, μπροστά στην απειλή του AIDS μείωσε το ρυθμό μετάδοσης του ιού (τουλάχιστον στη Δύση) κατά 95%, δίνοντας τη δυνατότητα επιβίωσης σε γενετικά ευπαθή άτομα.

Συνοπτικά, σύμφωνα με τη θεωρία του Νεοδαρβινισμού, υπάρχει κληρονομήσιμη ποικιλομορφία για κάθε χαρακτηριστικό, ενώ παράλληλα το περιβάλλον παρέχει μια προσαρμοστική ευκαιρία, που οδηγεί σε διαφορική προσαρμογή μεταξύ των χαρακτηριστικών. Η διαφορική προσαρμογή προκαλεί διαφορική μεταβίβασή τους, η οποία έχει ως αποτέλεσμα την προσαρμοστική αλλαγή του χαρακτηριστικού.

Η όλη αυτή διαδικασία δεν έχει ούτε σχέδιο ούτε στόχους, παρά μόνο ένα σκοπό: την αναπαραγωγή των γονιδίων. Σύμφωνα μάλιστα με τον Richard Dawkins, τα άτομα αποτελούν οχήματα για τη μεταφορά και αναπαραγωγή των γονιδίων, τα οποία “πετιώνται” όταν τα γονίδια δεν τα χρειάζονται πλέον.

Γ.Κ. Τούντας, Αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών
Διευθυντής Ινστιτούτου Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής
Τελευταία αναθεώρηση : 10/2/2007

Πνευματικά δικαιώματα © 2008 - Ασκληπιακό Πάρκο Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών - Πιλοτική εφαρμογή - Ανάληψη ευθυνών
Επιστροφή στην αρχική σελίδα  -  Επικοινωνία


Σας παρακαλούμε να απαντήσετε στο απλό ερώτημα "Θα συνιστούσατε στους φίλους σας και στους γνωστούς σας να επισκεφτούν την Πύλη και να διαβάσουν το συγκεκριμένο κείμενο;" Η απλή αυτή ερώτηση (Business Week, Lanuary 20, 2006 - quoting a Harvard Business Review article) μπορεί να καταδείξει την απήχηση της συγκεκριμένης ιστοσελίδας, σχετικά με το αν επιτελεί το έργο για το οποίο έχει σχεδιαστεί. Βαθμολογήστε στην κλίμακα από 0 εώς 10. Η βαθμολογία σας θα καταχωρηθεί αυτομάτως.