Τι είναι η ενδοδοντική θεραπεία;

Κάθε δόντι αποτελείται από δύο μέρη: τη μύλη, που φαίνεται μέσα στο στόμα, και τη ρίζα ή τις ρίζες, οι οποίες βρίσκονται μέσα στις γνάθους, κάτω από τα ούλα. Η μύλη του δοντιού καλύπτεται εξωτερικά από την αδαμαντίνη ουσία (σμάλτο του δοντιού), η οποία είναι ένας πολύ σκληρός και ανθεκτικός ιστός, ενώ κάτω από αυτήν υπάρχει η οδοντίνη ουσία, η οποία έχει μικρότερη σκληρότητα και ανθεκτικότητα.

Στο κέντρο του δοντιού υπάρχει μία κοιλότητα, η οποία εκτείνεται από τη μύλη μέχρι το άκρο της ρίζας του. Αυτή στη μύλη ονομάζεται μυλικός θάλαμος και στη ρίζα λέγεται ριζικός σωλήνας και περιέχει ένα μαλακό ιστό, που ονομάζεται πολφός του δοντιού. Ο πολφός αποτελείται από νεύρα, αγγεία και εξειδικευμένα κύτταρα, τα οποία κύτταρα είναι υπεύθυνα στην εμβρυϊκή και στη νηπιακή ηλικία για τη διάπλαση του δοντιού. Ο πολφός του δοντιού περιέχει πάρα πολύ μεγάλο αριθμό νεύρων γι αυτό και είναι γνωστός στο ευρύ κοινό σαν «νεύρο του δοντιού». Στα δόντια, τα οποία έχουν πολλές ρίζες, υπάρχει ένας αλλά μερικές φορές και περισσότεροι ριζικοί σωλήνες σε κάθε ρίζα.

Η ενδοδοντική θεραπεία λοιπόν είναι η θεραπεία, που γίνεται στο εσωτερικό του δοντιού, όταν ο πολφός του δοντιού μολυνθεί ή νεκρωθεί με σκοπό τη διατήρηση του δοντιού στο στόμα για πολλά χρόνια. Τα μικρόβια του στόματος εισβάλλουν στον πολφό και τον καταστρέφουν. Τοξίνες που παράγονται μπορούν να περάσουν από το άκρο της ρίζας έξω από το δόντι στο οστό της γνάθου και να προκαλέσουν και εκεί φλεγμονή και απόστημα.

Επειδή κατά την ενδοδοντική θεραπεία αφαιρείται ο πολφός ή τα υπολείμματά του, η ενδοδοντική θεραπεία συνηθίζεται να αποκαλείται από τους ασθενείς με τον λανθασμένο όρο «απονεύρωση του δοντιού».

Πονάει ένα δόντι, που χρειάζεται ενδοδοντική θεραπεία;

Συνήθως υπάρχει ενόχληση, που μπορεί να ποικίλλει από πολύ ισχυρό πόνο, μεγάλη ευαισθησία στο ζεστό ή κρύο, πόνο στο δάγκωμα ή στο άγγιγμα του δοντιού ή πρήξιμο των ούλων γύρω από το δόντι. Σε μερικές περιπτώσεις, όμως, μπορεί να μην υπάρχουν καθόλου συμπτώματα.

Τι θα συμβεί, αν δεν γίνει η θεραπεία;

Δυστυχώς, το δόντι δεν μπορεί να θεραπευτεί από μόνο του. Χωρίς θεραπεία η φλεγμονή θα επεκταθεί στο οστό κάτω από το δόντι, το οποίο καταστρέφεται, ο πόνος συνήθως χειροτερεύει και τελικά η μόνη λύση είναι η εξαγωγή του δοντιού.

Μπορεί με τη λήψη αντιβιοτικών φαρμάκων και μόνο να θεραπεύσω τη φλεγμονή του πολφού;

Η απάντηση είναι, όχι. Και αυτό επειδή, όταν υπάρχει νέκρωση του πολφού, δεν υπάρχει κυκλοφορία του αίματος μέσα στο ριζικό σωλήνα με άμεσο αποτέλεσμα να μην μπορεί να φθάσει το αντιβιοτικό φάρμακο και να εξολοθρεύσει τα μικρόβια, τα οποία ζουν και αναπτύσσονται μέσα εκεί. Αντιβιοτικά φάρμακα χορηγούνται επιβοηθητικά από τους οδοντίατρους, μόνο όταν χρειάζεται να αντιμετωπισθεί μια οξεία φλεγμονή (απόστημα) μέσα στις γνάθους. Μετά την πάροδο των οξέων συμπτωμάτων χρειάζεται να ολοκληρωθεί η ενδοδοντική θεραπεία προκειμένου να διατηρηθεί το δόντι στο στόμα.

Γιατί είναι προτιμότερο να γίνει ενδοδοντική θεραπεία και όχι εξαγωγή του δοντιού;

Με την ενδοδοντική θεραπεία διατηρείται το φυσικό δόντι στο φραγμό, ενώ με την εξαγωγή το δόντι χάνεται και η απώλειά του θα πρέπει να αποκατασταθεί με γέφυρα ή εμφύτευμα., κάτι που προϋποθέτει μεγαλύτερη ταλαιπωρία αλλά και κόστος για τον ασθενή. Εξάλλου, καμία προσθετική εργασία δεν μπορεί να αντικαταστήσει πλήρως το φυσικό δόντι.

Πώς γίνεται η θεραπεία;

Αρχικά, εξετάζεται η περιοχή και βγαίνει ακτινογραφία, για να διαπιστώσει ο γιατρός το είδος και τη σοβαρότητα του προβλήματος. Μετά, γίνεται αναισθησία έτσι ώστε να μην υπάρχει ενόχληση κατά τη θεραπεία. Ακολούθως, τοποθετείται ένα προστατευτικό ελαστικό που απομονώνει το δόντι από τα γειτονικά και το διατηρεί καθαρό, χωρίς σάλια και χωρίς μικρόβια, κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Στη συνέχεια, γίνεται ένα μικρό άνοιγμα πάνω στη μύλη, για να αποκαλυφθεί το εσωτερικό του δοντιού. Με μια σειρά ειδικών μικροεργαλείων καθαρίζεται σιγά-σιγά ο χώρος αυτός. Ανάλογα με την περίπτωση, το δόντι μπορεί να σφραγιστεί προσωρινά, για να μην επαναμολυνθεί μέχρι το επόμενο ραντεβού ή να γίνει απευθείας η έμφραξη των ριζικών σωλήνων. Εάν τοποθετηθεί προσωρινή έμφραξη, αυτή αφαιρείται στην άλλη συνεδρία και το εσωτερικό του δοντιού εμφράσσεται ερμητικά με ένα βιοσυμβατό υλικό, που μοιάζει με πλαστικό και ονομάζεται γουταπέρκα.

Πόσες επισκέψεις χρειάζονται, για να γίνει η θεραπεία αυτή;

Ο αριθμός των επισκέψεων εξαρτάται από τη σοβαρότητα του προβλήματος και την πολυπλοκότητα του δοντιού. Συνήθως μια, δυο ή και τρεις επισκέψεις είναι αρκετές, για να ολοκληρωθεί η ενδοδοντική θεραπεία.

Μπορεί η ενδοδοντική θεραπεία να γίνει σε όλους τους ασθενείς;

Ασφαλώς, ναι. Κάθε ασθενής, που θέλει να σώσει το δόντι του, το οποίο πάσχει από μόνιμη πολφική βλάβη, μπορεί να κάνει θεραπεία. Συνήθως, δεν υπάρχει περιορισμός όσον αφορά την ηλικία ή την γενική κατάσταση υγείας του ασθενή. Ο κυριότερος περιορισμός είναι όταν η μύλη του δοντιού είναι πολύ κατεστραμμένη και δεν είναι εφικτό το σφράγισμα μετά τη θεραπεία (ανασύσταση), όταν υπάρχει κάταγμα στη ρίζα του ή όταν δεν στηρίζεται ικανοποιητικά η ρίζα από τα ούλα και το οστό.

Είναι επώδυνη αυτή η θεραπεία;

Όχι, γιατί γίνεται τοπική αναισθησία σε κάθε στάδιο της θεραπείας. Σε περίπτωση ενοχλήσεων μεταξύ των ραντεβού ο γιατρός θα σας δώσει οδηγίες και θα σας χορηγήσει πιθανά την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων αυτών.

Τι πρέπει να γίνει μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας;

Στο τέλος της ενδοδοντικής θεραπείας το δόντι σφραγίζεται στη μύλη με προσωρινό υλικό. Αμέσως μετά, θα πρέπει να ακολουθήσει η μόνιμη αποκατάσταση του δοντιού με σφράγισμα ή ανασύσταση ή και στεφάνη.

Θα μπορώ να μασάω κανονικά μετά το μόνιμο σφράγισμα του δοντιού;

Ασφαλώς, ναι. Το δόντι δεν θα εμφανίζει καθόλου συμπτώματα και θα λειτουργεί στο στόμα σαν τα υγιή δόντια.

Ποιο είναι το ποσοστό επιτυχίας της θεραπείας;

Το ποσοστό επιτυχίας της θεραπείας είναι πολύ υψηλό, περίπου 90 - 95% των περιπτώσεων. Θα πρέπει να τονιστεί, όμως, ότι σε περίπλοκες καταστάσεις το ποσοστό αυτό μπορεί να είναι λίγο μικρότερο (75-80%).

Πόσα χρόνια κρατάει ένα δόντι που έχει ενδοδοντική θεραπεία;

Όσα και ένα υγιές. Η στήριξη του δοντιού από το οστό της γνάθου δεν έχει σχέση με την ενδοδοντική θεραπεία.

Τι μπορώ να κάνω, εάν αποτύχει η ενδοδοντική θεραπεία;

Ανάλογα με την αιτία της αποτυχίας μπορεί να γίνει επανάληψη της θεραπείας ή μια ειδική χειρουργική επέμβαση, που λέγεται ακρορριζεκτομή. Σε ελάχιστες περιπτώσεις δεν είναι εφικτή περαιτέρω θεραπεία και το δόντι πρέπει να εξαχθεί.

Μου είπανε ότι έχω κύστη κάτω από το δόντι. Πρέπει να κάνω ενδοδοντική θεραπεία ή εξαγωγή του δοντιού;

Η αιτία της κύστης είναι τα μικρόβια, που υπάρχουν μέσα στους ριζικούς σωλήνες του δοντιού. Με τη σωστή ενδοδοντική θεραπεία αντιμετωπίζεται το αίτιο του προβλήματος με αποτέλεσμα, η κύστη συχνά να εξαφανίζεται χωρίς να είναι αναγκαία η εξαγωγή του δοντιού. Στην περίπτωση δε που το πρόβλημα παραμένει, γίνεται χειρουργική αφαίρεση της κύστης και το δόντι διατηρείται στο στόμα.

Ο γιατρός μού είπε να παρακολουθήσουμε το δόντι, που έγινε ενδοδοντική θεραπεία. Μήπως κάτι δεν έγινε σωστά;

Σε πολλές περιπτώσεις είναι απαραίτητη η παρακολούθηση του ενδοδοντικά θεραπευμένου δοντιού για χρονικό διάστημα 6 μηνών ή και περισσότερο, ιδιαίτερα, όταν υπάρχει απορρόφηση του οστού κάτω από τη ρίζα του δοντιού λόγω φλεγμονής. Αυτό συμβαίνει, επειδή η ανάπλαση του οστού απαιτεί μεγάλο χρονικό διάστημα, γεγονός που η απεικόνισή του γίνεται στην ακτινογραφία.

Μπορεί ο κάθε οδοντίατρος να κάνει ενδοδοντική θεραπεία;

Εάν έχει την κατάλληλη εκπαίδευση, ναι. Υπάρχουν, όμως, και ειδικοί οδοντίατροι , που λέγονται ενδοδοντολόγοι και οι οποίοι έχουν μετεκπαιδευτεί, ώστε να αντιμετωπίζουν με επιτυχία όχι μόνο τις συνήθεις αλλά, κυρίως, τις περίπλοκες και δύσκολες περιπτώσεις της ενδοδοντικής θεραπείας. Ο οδοντίατρός σας θα κρίνει εάν η περίπτωσή σας χρειάζεται ειδική αντιμετώπιση ή όχι.

Σωτήριος Μ. Μάγκος DDS M.Sc., οδοντίατρος - ενδοδοντολόγος
Νικολάτου-Γαλίτη Ουρανία, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Εργαστήριο Στοματολογίας
Οδοντιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών
Τελευταία αναθεώρηση : 23/3/2008