Διαταραχές από αυξημένη κυτταρική επιβίωση

Χαρακτηριστικό των διαταραχών αυτών είναι η συγκέντρωση υπερβολικά μεγάλου αριθμού κυττάρων. Έχει δύο αίτια, την αύξηση του πολλαπλασιασμού και την αναστολή της απόπτωσης. Τρεις ομάδες νοσημάτων αντιπροσωπεύουν τις διαταραχές αυτές.

1η Ομάδα: Καρκίνος. Είναι προϊόν μεταλλάξεων, που αποδεσμεύουν το κύτταρο από τους συνήθεις μηχανισμούς ελέγχου του κυτταρικού πολλαπλασιασμού και της κυτταρικής επιβίωσης. Οι απόγονοι που κληρονομούν τις μεταλλάξεις αυτές, αναπτύσσουν έναν όγκο, ο οποίος αυξάνεται απεριόριστα. Οι δύο μεγάλες κατηγορίες γονιδίων, που ευθύνονται για τις διαταραχές ελέγχου του κυτταρικού πολλαπλασιασμού στα καρκινικά κύτταρα, είναι τα γονίδια πολλαπλασιασμού και τα γονίδια αντιπολλαπλασιασμού. Το μεταλλαγμένο γονίδιο πολλαπλασιασμού λέγεται ογκογονίδιο και προάγει τον καρκίνο. Το γονίδιο αντιπολλαπλασιασμού των φυσιολογικών κυττάρων λέγεται ογκοκατασταλτικό γονίδιο. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα ογκοκατασταλτικού γονιδίου είναι το p53, το οποίο επάγει την απόπτωση, προστατεύοντας τον οργανισμό από κύτταρα με μεταλλαγμένο DNA. Μεταλλαγμένο p53, που δεν επάγει την απόπτωση, απαντάται σε καρκινοπαθείς. Στην ογκογένεση μπορεί να ενέχονται γονίδια που κωδικοποιούν πρωτεΐνες, που προσφέρουν αντίσταση στην απόπτωση. Ένα τέτοιο γονίδιο είναι το bcl-2. Παραδείγματα αποτελούν οι ορμονοεξαρτώμενοι όγκοι, όπως ο καρκίνος του μαστού και η υπερπλασία του προστάτη

Τα λεμφώματα αποτελούν ένα σύνολο κλινικών οντοτήτων, που χαρακτηρίζονται από ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό και διασπορά των λεμφοκυττάρων

2η Ομάδα: Αυτοάνοσα νοσήματα. Η κινητοποίηση των ανοσολογικών μηχανισμών έναντι οικείων αντιγόνων με τον σχηματισμό αυτοαντισωμάτων καλείται αυτοανοσία. Οφείλεται στην αναστολή της φυσιολογικής ανοσολογικής ανοχής του οργανισμού. Ιστικές βλάβες προκαλούνται από παθολογική αυτοανοσία και οφείλονται σε αναστολή της απόπτωσης στα Τ-λεμφοκύτταρα. Παραδείγματα αυτοάνοσων νοσημάτων είναι ο ερυθηματώδης λύκος και η σπειραματονεφρίτιδα.

3η Ομάδα: Ιογενείς λοιμώξεις. Οι ιογενείς λοιμώξεις σχετίζονται με την αύξηση της κυτταρικής επιβίωσης και την αναστολή της απόπτωσης, καθώς πολλές από τις συχνά απαντώμενες στον άνθρωπο λοιμώξεις αυτού του είδους διεγείρουν τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό. Παραδείγματα αποτελούν η οικογένεια των HPV ιών, οι ερπητοϊοί, οι ιοί Pox και οι αδενοϊοί.

Διαταραχές από αυξημένη απόπτωση

Τα κύτταρα πεθαίνουν με πιο γρήγορο ρυθμό ή πεθαίνει μεγαλύτερος αριθμός κυττάρων. Πέντε κατηγορίες νοσημάτων υπάγονται εδώ:

• Το AIDS
• Τα νευροεκφυλιστικά νοσήματα
• Η μυελοδυσπλαστικές διαταραχές
• Ισχαιμική βλάβη
• Ηπατική βλάβη

To Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσοανεπάρκειας (AIDS) αποτελεί μία βαριά μορφή ανοσοανεπάρκειας και χαρακτηρίζεται από ευαισθησία στις λοιμώξεις από ευκαιριακά παθογόνα ή εμφάνιση ενός επιθετικού τύπου του σαρκώματος Kaposi ή B-κυτταρικού λεμφώματος, συνοδευόμενο από μία σημαντική μείωση στον αριθμό των CD4 Τ-λεμφοκυττάρων. Ο παράγοντας που ήταν άγνωστος και ήταν υπεύθυνος για το AIDS ονομάστηκε ιός ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV, Human Immunodeficiency Virus). Διακρίνονται δύο τύποι του ιού HIV (HIV-1 και HIV-2).

Τα νευροεκφυλιστικά νοσήματα. Η νόσος Alzheimer είναι η συχνότερη νευροεκφυλιστική νόσος. Ο εγκέφαλος στη νόσο του Alzheimer είναι μικρότερος του φυσιολογικού, με μειωμένη μάζα, λόγω συρρίκνωσης των ελίκων του εγκεφαλικού φλοιού και διεύρυνσης των αυλάκων των εγκεφαλικών ημισφαιρίων.

Στη νόσο του Parkinson, η σοβαρότητα εξαρτάται από την απώλεια των νευρικών κυττάρων που περιέχουν νευρομελανίνη και εδράζονται στην μέλαινα ουσία του μεσεγκεφάλου. Τα κύτταρα αυτά φυσιολογικά παράγουν ντοπαμίνη και η απώλειά τους μειώνει την ποσότητα της ντοπαμίνης στα βασικά γάγγλια.

Οι Μυελοδυσπλαστικές Διαταραχές. Χαρακτηρίζονται από διαταραχή του πολλαπλασιασμού των κυττάρων του μυελού, η οποία συνήθως συνεπάγεται κυτταροπενία και παραγωγή ανώμαλων κυττάρων. Οι διαταραχές αυτές φαίνεται ότι οφείλονται σε ανωμαλίες που προσβάλλουν το αρχέγονο αιμοποιητικό κύτταρο. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στην περίπτωση της απλαστικής αναιμίας.

Εργασία που παρουσιάστηκε από τη φοιτήτρια Ιατρικής Ρέχοβα Κατερίνα
στα πλαίσια του κατ'επιλογήν μαθήματος της Πειραματικής Εμβρυολογίας
Υπεύθυνη μαθήματος : Ρωξάνη Αγγελοπούλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια
Εργαστήριο Ιστολογίας και Εμβρυολογίας
Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να ανατρέξετε στον ιστότοπο του μαθήματος της Πειραματικής Εμβρυολογίας: http://www.med.uoa.gr/expembr/
Τελευταία αναθεώρηση : 1/5/2006