Στο διάστημα των τελευταίων δεκαετιών, η έρευνα έχει συμβάλλει αποφασιστικά στην κατανόηση του ανοσολογικού συστήματος, της γενετικής, της κυτταρικής και της μοριακής βιολογίας. Παράλληλα, η Ρευματοειδής Αρθρίτιδα αποτελεί το αντικείμενο εντατικής έρευνας σε μια πλειάδα επιστημονικών ιδρυμάτων αλλά και φαρμακευτικών εταιριών στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ και αλλού. Η έντονη χρηματοδότηση σε μια πληθώρα κλινικών και εργαστηριακών μελετών έχει ήδη αποδώσει νέα φάρμακα και προσεγγίσεις με ιδιαίτερα ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Οι σύγχρονοι επιστήμονες προσεγγίζουν τη Ρευματοειδή Αρθρίτιδα μέσω οδών που ήταν αδιανόητοι πριν από μία δεκαετία.

Σε εξειδικευμένα κέντρα ερευνώνται οι βασικές διαταραχές του ανοσολογικού συστήματος των ασθενών με Ρευματοειδή Αρθρίτιδα, αλλά και σε πειραματικά πρότυπα ζώων, σε μια προσπάθεια να γίνουν κατανοητά τα αίτια και ο τρόπος εξέλιξης της νόσου. Τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών αναμένεται να οδηγήσουν σύντομα σε πλέον αποτελεσματικές θεραπείες που θα έχουν τη δυνατότητα να αναχαιτίζουν τη διαδικασία φλεγμονής στα αρχικά στάδια. Ίσως ακόμη να παρασκευαστεί εμβόλιο που θα προλαμβάνει τη Ρευματοειδή Αρθρίτιδα.

Οι επιστήμονες προσπαθούν να ανακαλύψουν νέα φάρμακα ικανά να επιβραδύνουν ή να ανακόψουν την εξέλιξη της Ρευματοειδούς Αρθρίτιδας

Ειδικότερα, οι ερευνητές μελετούν τους γενετικούς παράγοντες που προδιαθέτουν ορισμένα άτομα στην ανάπτυξη Ρευματοειδούς Αρθρίτιδας, καθώς επίσης παράγοντες που συνδέονται με τη βαρύτητα της νόσου. Τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών συμβάλλουν στην κατανόηση της νόσου και αναμένεται να βοηθήσουν στην ανάπτυξη νέων θεραπειών, καθώς επίσης σαν οδηγοί στη λήψη θεραπευτικών αποφάσεων.

Σε μια κορυφαία προσπάθεια που σκοπεύει στην ταυτοποίηση των γονιδίων που εμπλέκονται στη Ρευματοειδή Αρθρίτιδα, πολλαπλά διεθνή ρευματολογικά κέντρα και ερευνητικά ιδρύματα συνεργάζονται με στόχο την συλλογή ιατρικών πληροφοριών και γενετικό υλικό από ασθενείς που πάσχουν από Ρευματοειδή Αρθρίτιδα και τις οικογένειες αυτών. Οι επιστήμονες εξάλλου αποκτούν βαθιά γνώση του γενετικού υπόβαθρου της Ρευματοειδούς Αρθρίτιδας, μελετώντας ινδικά χοιρίδια με αυτοάνοση φλεγμονώδη αρθρίτιδα παρόμοια με αυτή του ανθρώπου. Στο πειραματικό αυτό πρότυπο έχουν αναγνωρισθεί γενετικές περιοχές που επηρεάζουν την εμφάνιση και τη βαρύτητα της νόσου. Αυτή η προσέγγιση έχει αποκαλύψει σημαντικές ομοιότητες μεταξύ των ποντικών και των ανθρώπων και έχει βοηθήσει στην ταυτοποίηση ορισμένων γονιδίων που είναι πιθανό να οδηγήσουν στην εξακρίβωση των αιτίων της Ρευματοειδούς Αρθρίτιδας στον άνθρωπο.

Ακόμη και μικρή βελτίωση στη σωματική και διανοητική κατάσταση του ασθενή, μπορεί να επιδράσει στην ποιότητα της ζωής του και στην απόδοση των παροχών υγείας

Η πολύπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ ορμονικού, νευρικού και ανοσοποιητικού συστήματος στη Ρευματοειδή Αρθρίτιδα αποτελεί ένα ακόμη πεδίο έρευνας. Για παράδειγμα, οι επιστήμονες μελετούν κατά πόσο και με ποιο τρόπο οι φυσιολογικές μεταβολές στα επίπεδα των στεροειδών ορμονών (όπως τα οιστρογόνα και η τεστοστερόνη) κατά τη διάρκεια της ζωής του ατόμου ενδέχεται να σχετίζονται με την ανάπτυξη, τη βελτίωση ή την έξαρση της νόσου. Στο πλαίσιο αυτό, οι ερευνητές προσπαθούν να εξηγήσουν γιατί η Ρευματοειδής Αρθρίτιδα εμφανίζεται περισσότερο στις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες. Επιπλέον οι επιστήμονες εξετάζουν με ποιο τρόπο τα παραπάνω συστήματα αλληλεπιδρούν με περιβαλλοντολογικούς και γενετικούς παράγοντες. Τα αποτελέσματα των ερευνών ίσως υποδείξουν νέες θεραπευτικές στρατηγικές.

Αναζητώντας βιολογικά δεδομένα που είναι ενδεχόμενο να οδηγήσουν σε νέες θεραπείες, οι ερευνητές εξετάζουν γιατί η Ρευματοειδής Αρθρίτιδα συχνά βελτιώνεται στη διάρκεια της κύησης. Τα αποτελέσματα μίας μελέτης καταλήγουν στο ότι η εξήγηση ίσως να συνδέεται με διαφοροποιήσεις συγκεκριμένων ειδικών πρωτεϊνών μεταξύ της μητέρας και του εμβρύου. Οι πρωτεϊνες αυτές βοηθούν το ανοσοποιητικό σύστημα να διακρίνει τα κύτταρα του οργανισμού από τα ξένα κύτταρα. Τέτοιες διαφοροποιήσεις, υποθέτουν οι ερευνητές, ίσως μεταβάλουν τη δραστηριότητα του ανοσοποιητικού συστήματος της μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Ολοένα αυξανόμενος αριθμός τεκμηρίων καταδεικνύουν ότι λοιμώδεις παράγοντες, όπως ιοί και βακτήρια, ίσως ενεργοποιούν τη Ρευματοειδή Αρθρίτιδα σε άτομα με κληρονομική προδιάθεση στη νόσο. Οι ερευνητές προσπαθούν να ανακαλύψουν τον υπεύθυνο λοιμώδη παράγοντα και να κατανοήσουν το βασικό μηχανισμό μέσω του οποίου οι παραπάνω παράγοντες ενδεχόμενα ενεργοποιούν τη Ρευματοειδή Αρθρίτιδα. Η ταυτοποίηση των εκλυτικών παραγόντων και η κατανόηση του μηχανισμού δράσης τους είναι δυνατόν να οδηγήσει σε νέες θεραπείες.

Οι επιστήμονες προσπαθούν να ανακαλύψουν νέα φάρμακα ή συνδυασμούς φαρμάκων ικανά να μειώσουν τη φλεγμονή, να επιβραδύνουν ή να ανακόψουν την εξέλιξη της Ρευματοειδούς Αρθρίτιδας, με τις λιγότερες δυνατόν παρενέργειες. Μελέτες σε ανθρώπους έχουν δείξει ότι μια σειρά από χημικές ενώσεις που έχουν προέλθει από την βιοφαρμακευτική ή την βιολογική έρευνα, έχουν αυτή τη ιδιότητα. Τα νέα αυτά φάρμακα συχνά βασίζονται σε χημικές ενώσεις που βρίσκονται φυσιολογικά στον οργανισμό και έχουν σχεδιαστεί να στοχεύουν συγκεκριμένα στάδια της διαδικασίας φλεγμονής.

Επιπρόσθετα, πολλαπλές μελέτες εστιάζουν σε διάφορα ζητήματα που σχετίζονται με την ποιότητα ζωής των ασθενών με Ρευματοειδή Αρθρίτιδα, το κόστος και την αποτελεσματικότητα των παροχών υγείας στους συγκεκριμένους ασθενείς. Οι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει ότι ακόμη και μικρή βελτίωση στη σωματική και διανοητική κατάσταση του ασθενή, μπορεί να επιδράσει στην ποιότητα της ζωής του και στην απόδοση των παροχών υγείας. Τα αποτελέσματα των ερευνών αυτών θα βοηθήσουν όσους εμπλέκονται στην παροχή υπηρεσιών υγείας να σχεδιάσουν ολοκληρωμένες θεραπευτικές στρατηγικές που καλύπτουν όλες τις ανάγκες του ασθενούς, συναισθηματικές και σωματικές.

ΕΛΠΙΔΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Οι επιστήμονες πραγματοποιούν ραγδαία πρόοδο όσον αφορά την κατανόηση της πολυπλοκότητας της Ρευματοειδούς Αρθρίτιδας, πώς και γιατί αναπτύσσεται, γιατί μερικά άτομα προσβάλλονται και άλλα όχι, γιατί η βαρύτητά της ποικίλει. Τα αποτελέσματα των ερευνών ασκούν μεγάλη επιρροή στις μέρες μας, προτρέποντας ασθενείς με Ρευματοειδή Αρθρίτιδα να παραμένουν ενεργοί στην καθημερινή ζωή, στην οικογένεια και στην εργασία πολύ περισσότερο από ότι συνέβαινε είκοσι χρόνια πριν. Ελπίδα για το μέλλον υπάρχει, καθώς οι ερευνητές συνεχίζουν να εξερευνούν τρόπους να σταματήσουν την εξέλιξη της νόσου στα αρχικά στάδια, προτού αποβεί παραμορφωτική, ή ακόμη να εξαλείψουν τη Ρευματοειδή Αρθρίτιδα εντελώς.

Μενέλαος Ν. Μανουσάκης, Επίκουρος Καθηγητής
Καθηγητής Χ. Μ. Μουτσόπουλος
Εργαστήριο Παθολογικής Φυσιολογίας
Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών
Τελευταία αναθεώρηση : 1/1/2006