Η ηλικία της εγκυμοσύνης μπορεί να υπολογιστεί και υπολογίζεται με βάση την ημερομηνία της τελευταίας εμμηνορρυσίας,την ημερομηνία που έγιναν αντιληπτά τα σκιρτήματα,την ημερομηνία που ακούστηκαν οι εμβρυϊκοί παλμοί ή ακόμα και μετρώντας το ύψος του πυθμένα της μήτρας.

Οι μέθοδοι αυτές είναι αξιόπιστες και προσφέρουν σημαντική βοήθεια στο μαιευτήρα ιδίως αν δεν υπάρχουν άλλα διαθέσιμα μέσα.Οι κλινικές όμως μετρήσεις σε κάποιες περιπτώσεις δεν έχουν μεγάλη αξιοπιστία για να προσφέρουν μια σίγουρη προγεννητική διάγνωση.Σε κάποιες περιπτώσεις η τελική έμμηνος ρύση είναι αβέβαιη για λόγους όπως ένας παρατεταμένος κύκλος, άγνοια από μέρους της γυναίκας της Τ.Ε.Ρ ή αδυναμία να δηλώσει την πρώτη ημέρα της ΤΕΡ, αιμορραγίες στην πρώιμη εγκυμοσύνη,χρήση αντισυλληπτικών δισκίων πριν την εγκυμοσύνη.

Με τη σύγχρονη υπερηχογραφία,η ηλικία του εμβρύου και η εκτίμηση της ανάπτυξής του γίνονται με αξιόλογο ποσοστό ακρίβειας.

Εμβρυϊκός σάκος (Gestational Sac)

Το πρώτο υπερηχογραφικό εύρημα της εγκυμοσύνης είναι ο εμβρυϊκός σάκος.Σήμερα με τις υπερηχογραφικές συσκευές υψηλής ανάλυσης ο εμβρυϊκός σάκος μπορεί να είναι ορατός από την ηλικία των 4,5 εβδομάδων της εγκυμοσύνης και έχοντας διάμετρο μόλις 2,5 mm. Ο πρωιμότερος ορατός εμβρυϊκός σάκος μπορεί να εμφανιστεί στον υπερηχογράφο στην ηλικία των 4,5 εβδομάδων σαν ένα ηχογενές δαχτυλίδι με μια μικρή υποηχογενή κεντρική περιοχή.

Εικόνα 1: Εμβρυϊκός σάκκος 4,5 εβδομάδων

Η αύξηση της διαμέτρου του εμβρυϊκού σάκου βρίσκεται σχεδόν σε ευθεία αναλογία με την πρόοδο της ηλικίας κύησης.

Θεωρείται οτι η διάμετρος του εμβρυϊκού σάκου αυξάνεται κατά 1-1,2mm/day.

Την έκτη εβδομάδα εμφανίζεται σαφώς ο σάκος με παχύ τοίχωμα που παρουσιάζει εντονότερη αντανάκλαση από το μυομήτριο που το περιβάλλει και με άλλοτε άλλη ποσότητα υγρού στο εσωτερικό του χωρίς αντανακλάσεις. Το σχήμα του είναι σφαιρικό και ο εμβρυϊκός πόλος αρχικά συνήθως δεν εμφανίζεται.

Εικόνα 2: Εμβρυϊκός σάκκος 5 εβδομάδων.

Η θέση εμφύτευσης του σάκου καθορίζεται με ακρίβεια στον υπερηχογράφο. Τις περισσότερες φορές εμφανίζεται στον πυθμένα της μήτρας και ακολουθεί σε συχνότητα η εντόπιση του σάκου στο μέσο της ενδομήτριας κοιλότητας. Σπάνια είναι η εμφύτευση του σάκου στο ένα κέρας της μήτρας ή χαμηλά στον τράχηλο.

Ο εμβρυϊκός σάκος αυξάνει ταχύτατα σε όγκο στο πρώτο τρίμηνο και φτάνει τα 70ml στις 12 εβδομάδες κατά μέσο όρο. Αναφέρονται όμως τιμές που κυμαίνονται από 50-120ml. Ο όγκος του σάκου υπολογίζεται σχετικά εύκολα μετρώντας το μήκος και πάχος(βάθος) του σάκου σε επιμήκη διατομή της μήτρας και το πλάτος του σε εγκάρσια διατομή. Μετριέται πάντοτε η μεγαλύτερη διάμετρος σε κάθε διάσταση και υπολογίζεται ο όγκος με βάση τον τύπο του όγκου των ελλειψοειδών.

V=n/6 x d1 x d2 x d3,όπου n=3,14.

Πολλοί συγγραφείς ανακοίνωσαν εργασίες όπου με βάση τον όγκο του σάκου υπολογίζεται η ηλικία της εγκυμοσύνης.

Άλλοι πρότειναν τον υπολογισμό της εβδομάδας της εγκυμοσύνης προσθέτοντας τον αριθμο 3 στη διάμετρο του σάκου (W=d+3).

Λεκιθικός Ασκός (Yolk sac)

Ο πρωτογενής λεκιθικός ασκός εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της δεύτερης εβδομάδας μετά τη γονιμοποίηση. Δεν είναι δυνατόν να απεικονιστεί υπερηχογραφικά.

Στο τέλος της τέταρτης εβδομάδας ο πρωτογενής λεκιθικός ασκός παλινδρομεί και σχηματίζεται ο δευτερογενής λεκιθικός ασκός.

Ο δευτερογενής λεκιθικός ασκός απεικονίζεται υπερηχογραφικά και εμφανίζεται συνήθως κατα την πέμπτη έως έκτη εβδομάδα και μπορεί να εμφανίζεται μέχρι την δέκατη πέμπτη εβδομάδα της κύησης.

Έχει τη χαρακτηριστική υπερηχογραφική εμφάνιση μιας στρογγυλής υποηχογενούς δομής μέσα στον εμβρυϊκό σάκο και η διάμετρος του υπολογίζεται συνήθως στα 3-7mm.

Ο λεκιθικός ασκός μπορεί να χρησιμοποιηθεί επίσης ως ένα χρήσιμο οδηγό σημείο στην ανίχνευση των εμβρυϊκών καρδιακών παλμών οι οποίοι μπορεί να ανιχνευθούν από την έκτη εβδομάδα της κύησης.

Η απεικόνιση του λεκιθικού ασκού αποτελεί ένα αξιόπιστο στοιχείο της ύπαρξης ενός αληθούς εμβρυϊκού σάκου πριν ακόμα απο την απεικόνιση οποιασδήποτε άλλης εμβρυϊκής δομής.

Το φυσιολογικό σχήμα και μέγεθος του λεκιθικού ασκού συνηγορούν υπέρ της καλής πρόγνωσης της εγκυμοσύνης ενώ ανώμαλο σχήμα και μέγεθος αποτελούν συχνά την πρώτη ένδειξη ανώμαλης εμβρυϊκής ανάπτυξης.

Ο φυσιολογικός λεκιθικός ασκός έχει σφαιρικό σχήμα και διάμετρο 3-7mm. Σε μη φυσιολογικές κυήσεις ο λεκιθικός ασκός μπορεί να έχει ανώμαλο σχήμα ή διάμετρο κάτω των 3mm ή άνω των 7mm.

Εικόνα 3: Λεκιθικός ασκός σε κύηση ηλικίας 5 εβδομάδων.

Εμβρυϊκός πόλος, καρδιακή λειτουργία και ανάπτυξη του εμβρύου

Σε περισσότερες από τις μισές περιπτώσεις στο εσωτερικό του εμβρυϊκού σάκου κατά το τέλος της πέμπτης αρχές της έκτης εβδομάδας εμφανίζεται κάποια αντανάκλαση.Αυτή μπορεί να προέρχεται από τον νεοσχηματιζόμενο εμβρυϊκό πόλο. Ο εμβρυϊκός πόλος μπορεί να εμφανίζεται υπερηχογραφικά από την αρχή της έκτης εβδομάδας οπότε και τι μήκος του φθάνει και τα 5 mm. Δεν έχει χαρακτηριστικό σχήμα και ακουμπά στον πυθμένα του σάκου.

Την έβδομη εβδομάδα ο εμβρυϊκός πόλος προσεγγίζει το 1cm σε μήκος και η καρδιά του εμβρύου φαίνεται να πάλλεται. Η εμφάνιση της θετικής καρδιακής λειτουργίας αποτελεί καλό προγνωστικό στοιχείο σε περιπτώσεις απειλούμενης έκτρωσης αφού στο 80% των περιπτώσεων η κύηση εξελίσσεται φυσιολογικά. Η καρδιακή λειτουργία πρέπει να εμφανίζεται φυσιολογικά σε κάθε έμβρυο μήκους 1cm και άνω,αλλιώς η εγκυμοσύνη δεν εξελίσσεται κανονικά και το έμβρυο έχει παλινδρομήσει.

Το έμβρυο συνεχίζει με την πάροδο των ημερών να επιμηκύνεται φθάνοντας τα 5-6 cm στις 12 εβδομάδες.

Παράλληλα, εκτός απο την καρδιακή λειτουργία εμφανίζονται και εμβρυϊκές κινήσεις. Το κεφάλι έχει το ίδιο μέγεθος με το σώμα και διακρίνονται σαφώς μεταξύ τους από την όγδοη εβδομάδα.Το κεφάλι είναι μικρό σε μέγεθος και η αμφιβρεγματική διάμετρος δεν μπορεί να μετρηθεί σωστά ώστε να εκτιμηθεί με βάση αυτή η ηλικία εγκυμοσύνης πριν τη δέκατη τέταρτη εβδομάδα.

Έτσι σε αυτά τα πρώιμα στάδια η εκτίμηση της ηλικίας του εμβρύου γίνεται με βάση το κεφαλογλουτιαίο μήκος (CRL).

Κεφαλοουραίο μήκος (CRL)

Η πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη παράμετρος για τον προσδιορισμό της ηλικίας της κύησης κατά το πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης είναι ο υπολογισμός του κεφαλογλουτιαίου μήκους(CRL).Ο προσδιορισμός του CRL καθιερώθηκε από τους Robinson και Fleming και έκτοτε χρησιμοποιείται ευρέως σε όλες τις μελέτες.

Οι φυσιολογικές αποκλίσεις στις μετρήσεις του CRL μπορεί να οφείλονται σε λάθη στις μετρήσεις όπου μερικές φορές συμπεριλαμβάνεται λανθασμένα και ο λεκιθικός ασκός.

Το CRL είναι το μακρύτερο μήκος του εμβρύου και ορίζεται ως η απόσταση μεταξύ της κορυφής της κεφαλής του εμβρύου και του έξω μέρους των γλουτών

-τα άκρα και ο λεκιθικός ασκός δεν πρέπει να περιλαμβάνονται στην μέτρηση

-η μέτρηση γίνεται από την κορυφή του κρανίου μέχρι το τέλος του γλουτού.

Πρόβλεψη γίνεται με βεβαιότητα περίπου 5 ημερών με μια μόνο μέτρηση και 3 ημερών όταν υπάρχουν 3 μετρήσεις και λειφθεί ο μέσος όρος.

Εικόνα 4: Έμβρυο 6 εβδομάδων (CRL 5 mm). Στεφανιαία τομή με τα βέλη να δείχνουν το έμβρυο. Ο λεκιθικός ασκός κείται προσαρμοσμένος στο έμβρυο.

-Το κεφαλογλουτιαίο μήκος έχει χρησιμότητα για τον προσδιορισμό της ηλικίας της κύησης μετά τις 6,5-7 εβδομάδες.

Εικόνα 5: Εκτίμηση άνω και κάτω άκρων.

Πρόβλημα στη μέτρηση του CRL υπάρχει μετά τη 12η εβδομάδα όπου το ταχέως αυξανόμενο έμβρυο έχει συνήθως τη παχη του κυρτωμένη.

Έτσι, η πλέον ακατάλληλη εβδομάδα για την εκτίμηση της ηλικίας εγκυμοσύνης είναι η 13η εβδομάδα που το έμβρυο είναι πολύ μεγάλο για να υπολογιστεί το CRL και πολύ μικρό για να μετρηθεί η αμφιβρεγματική του διάμετρος.

Εικόνα 6: Έμβρυο 9 εβδομάδων +4 (CRL 28mm). Επιμήκης τομή που δείχνει τη φυσιολογική διάταση στο μέσο έντερο, ως μεγάλη υπερηχογενής μάζα.

Μπουμπούκας Θεόδωρος, Φοιτητής Ιατρικής Σχολής
Β’ Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών
Αρεταίειο Νοσοκομείο
Διευθυντής: Καθηγητής Γ. Κ. Κρεατσάς