Το αμνιακό υγρό είναι ένα άσηπτο, σχεδόν άχρωμο υγρό, εμβρυϊκής και μητρικής προέλευσης . Ανακυκλώνεται γρήγορα με ένα χρόνο ημιζωής μόνο δύο ή τριών ωρών. Η ρύθμιση της ποσότητας και της ποιότητας του αμνιακού υγρού εξαρτάται από τον όγκο των αποβαλλομένων ούρων και την ποσότητα του υγρού που καταπίνει το έμβρυο. Μετά, δε από την 18η με 20η εβδομάδα της κύησης, η εμβρυϊκή απέκκριση ούρων είναι κύρια ή ολοκληρωτική υπεύθυνη για την παραγωγή αμνιακού υγρού. Διαταραχές στο ρυθμιστικό αυτό μηχανισμό οδηγεί είτε σε μείωση της ποσότητάς του και καλείται ολιγάμνιο, είτε αύξηση της ποσότητάς του οπότε καλείται πολυάμνιο.

ΟΛΙΓΟΑΜΝΙΟ

Ολιγάμνιο καλείται η παθολογική μείωση της ποσότητας του αμνιακού υγρού κάτω των 400ml ή του δείκτη αμνιακού υγρού κάτω των 5cm. Η συνήθης συχνότητα είναι 1 περίπτωση στις 500 γεννήσεις.

εικ.13.1

εικ.13.2: Ολιγάμνιο :πλήρης απουσία αμνιακού υγρού (S:κρανίο του εμβρύου, Α:κοιλία του εμβρύου)

Συχνότερα, ολιγοάμνιο προκαλείται από:

1. πρόωρη ρήξη των εμβρυϊκών μεμβρανών

2. συγγενείς ανωμαλίες του ουροποιητικού συστήματος στο 1ο τρίμηνο, που περιλαμβάνουν:

  α. αμφοτερόπλευρη νεφρική αγενεσία

εικ.13.3: ολιγοϋδράμνιο που οφείλεται σε αμφοτερόπλευρη νεφρική αγενεσία Διακοιλιακό υπέρηχ. σε κύηση 20 εβδομάδων.

εικ.13.4: Σημαντικού βαθμού ολιγάμνιο που συνοδεύεται από αμφοτερόπλευρη αγενεσία των νεφρών. Ο σχηματισμός (εντός των βελών) που βρίσκεται στη νεφρική κοίτη αντιπροσωπεύει το επινεφρίδιο

  β. νεφρική ανεπάρκεια ή απόφραξη της ουρήθρας

  γ. πολυκυστικούς νεφρούς

εικ.13.5: Υπερηχογράφημα με απουσία αμνιακού υγρού και αμφοτερόπλευρους πολυκυστικούς νεφρούς

εικ.13.6: Ολιγάμνιο που συνοδεύεται με απουσία ή πτωχή απεικόνιση του στομάχου. (Α)Εγκάρσια και (Β)επιμήκης τομή υπερηχογραφήματος που αναδεικνύουν πτωχή απεικονιστική ανάδειξη του γεμάτου με υγρό στομάχου, πιθανότατα λόγω ανεπαρκούς ποσότητας αμνιακού υγρού για κατάποση.(Sp:σπονδυλική στήλη, rpv:δεξιός κλάδος πυλαίας φλέβας)

  δ. δυσπλαστικούς νεφρούς

  ε. αποφρακτικές ουροπάθειες (βαλβίδες οπίσθιας ουρήθρας)

3. ενδομήτριος καθυστέρηση της κύησης

4 .μητροπλακουντιακή ανεπάρκεια

5 .εμβρυϊκή δυσφορία

6. εμβρυϊκές ανωμαλίες ή/και ανευπλοειδίες

7. προεκλαμψία

8. ιατρογενή αίτια (κατά την αμνιοπαρακέντηση)

Η διάγνωση του ολιγάμνιου γίνεται με τη βοήθεια του υπερηχογραφήματος, όπου υπολογίζεται ο δείκτης του αμνιακού υγρού, ως άθροισμα της κάθετης διαμέτρου της μεγαλύτερης λίμνης αμνιακού υγρού σε κάθε τεταρτημόριο της μήτρας. Εντοπίζεται απουσία ηχογένειας γύρω από το έμβρυο.

Εικ.13.7: Άνηχες περιοχές που μιμούνται τους χαρακτήρες του αμνιακού υγρού.

εικ.13.8: Υπερηχογράφημα με ολιγοϋδράμνιο (δείκτης αμνιακού υγρού 1,8εκ.). Ο ομφάλιος λώρος δεν φαίνεται στην κοιλότητα του αμνιακού υγρού

Οι επιπλοκές από ολιγοάμνιο είναι:

1. πνευμονική υποπλασία
2. ανωμαλίες του κρανίου, του προσώπου, του σκελετού
3. fetal demise

Η πρόγνωσή του είναι ιδιαίτερα κακή όταν εκδηλώνεται στο 2ο τρίμηνο κύησης. Το ποσοστό των αποβολών σε περίπτωση πρόωρης ρήξης μεμβρανών στις πρώτες 5 ημέρες φτάνει το 40% ενώ στο υπόλοιπο 60% των κυήσεων, ποσοστό μεγαλύτερο από το 50% των νεογέννητων καταλήγουν λόγο πνευμονικής υποπλασίας. Επιπλέον, ασθενείς με ολιγοϋδράμνιο στο 2ο τρίμηνο κύησης έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα πρόκλησης συγγενών ανωμαλιών (50,7%) και χαμηλότερο ποσοστό επιβίωσης (10,2%) από γυναίκες που εμφανίζουν ολιγοϋδράμνιο στο 3ο τρίμηνο (22,1% και 85,3% αντίστοιχα). Μια μητροπλακουντιακή ανεπάρκεια που προκαλεί ολιγάμνιο στην 18-22 εβδομάδα κύησης πιθανότατα θα οδηγήσει σε ενδομητρικό θάνατο.

εικ.13.9: Υπερηχογράφημα εμβρύου 19 εβδομάδων με σύνδρομο Turner, κυστικό ύγρωμα (βέλη) και ολιγοϋδράμνιο

ΠΟΛΥΑΜΝΙΟ

Πολυάμνιο καλείται η παθολογική αύξηση της ποσότητας του αμνιακού υγρού πάνω από 2000ml ή του δείκτη αμνιακού υγρού πάνω από 20 εκ.. Στο 2ο τρίμηνο κύησης ανευρίσκεται σε ποσοστό 1 στις 200 κυήσεις περίπου. Συνοδεύεται από υψηλή μητρική και περιγεννητική νοσηρότητα.

εικ.13.10: Πολυάμνιο. Υπερηχογράφημα εμβρύου με υπέρμετρη ποσότητα αμνιακού υγρού και άκρο που επιπλέει.(βέλος). (P: πλακούντας).

Αν και στο 60% των περιπτώσεων δεν ανιχνεύονται ανωμαλίες ούτε στη μητέρα ούτε στο έμβρυο, για το υπόλοιπο 40% υπάρχουν δύο κύριες αιτίες που προκαλούν πολυάμνιο:

1. μειωμένη κατάποση ή απορρόφηση από το έμβρυο αμνιακού υγρού που μπορεί να οφείλεται σε

• ελλείμματα του νευρικού σωλήνα (ανεγκεφαλία)και λοιπές συγγενείς ανωμαλίες του νευρικού, γαστρεντερικού και κυκλοφορικού συστήματος.
• όγκους του προσώπου
• γαστροεντερική απόφραξη (ατρησία οισοφάγου ή δωδεκαδάκτυλου)
• συμφορητική νόσο των πνευμόνων (πλευρική εξίδρωση,
• διαφραγματοκήλη, αδενοκυστική δυσπλασία των πνευμόνων)
• σκελετικές δυσπλασίες (στενός θωρακικός κλωβός)
• νευρομυϊκή αδυναμία εμβρυϊκής κατάποσης.

εικ.13.11: Υπερηχογράφημα σε κύηση 19 εβδομάδων. Το κρανίο και ο εγκέφαλος δεν έχουν σχηματισθεί. Ο θόλος του κρανίου δεν φαίνεται πάνω από τους οφθαλμικούς κόγχους. Συνυπάρχει ήπιο πολυδράμνιο

2. αυξημένη εμβρυϊκή διούρηση η οποία παρατηρείται σε:

• μητρικό διαβήτη και μητρική ουραιμία υπερδυναμική εμβρυϊκή κυκλοφορία λόγω αναιμίας
• ασυμβατότητα Rhesus
• προεκλαμψία
• σύφιλη
• εμβρυϊκούς ή πλακουντικούς όγκους καθώς και δερματικές αρτηριοφλεβώδεις δυσπλασίες και
• Σύνδρομο υποκλοπής (από δίδυμο σε δίδυμο).

εικ.13.12: υπέρμετρη συσσώρευση αμνιακού υγρού σε έμβρυο μητέρας που πάσχει από σακχαρώδη διαβήτη

Η διάγνωση του πολυάμνιου γίνεται και πάλι με υπερηχογραφικό έλεγχο όπου υπολογίζεται ο δείκτης του αμνιακού υγρού και εντοπίζεται εκτεταμένη υπερηχογενής περιοχή γύρω από το έμβρυο.

Η πρόγνωση εξαρτάται από το αίτιο που προκαλεί πολυάμνιο και από τη θεραπεία που θα δοθεί στη μητέρα για την αντιμετώπιση ης επιπλοκής αυτής και τη μείωση του κινδύνου πολύ πρόωρου τοκετού.. Κυμαίνεται από πρόωρο τοκετό έως θάνατο του εμβρύου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

1. Εμβρυολογία και τερατολογία του ανθρώπου – Ronan O’ Rahilly & Fabiola Muller
2. Σύγχρονη γυναικολογία και μαιευτική – Γεωργίου Κ. Κρεατσά
3. www.centrus.com.br
4. www.fetal-tumors.com
5. www.thefetusnet.com
6. Diagnosis of fetal abnormalities Gianluigi Pilu & Kypros H.Nicolaides
7. Ultrasound Diagnosis of Fetal Anomalies M.Entezami, M. Albig, A.Gasiorek-Weins, R.Becker

Παπαευθυμίου Όλγα, Φοιτήτρια Ιατρικής Σχολής
Β’ Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών
Αρεταίειο Νοσοκομείο
Διευθυντής: Καθηγητής Γ. Κ. Κρεατσάς