Γενικά για τα μυκοπλάσματα

Μικροβιολογία

Τα μυκοπλάσματα είναι οι μικρότεροι προκαρυωτικοί μικροοργανισμοί που μπορούν να καλλιεργηθούν σε θρεπτικά υλικά. Το μέγεθός τους κυμαίνεται από 0.2 έως 0.8 μm και πλησιάζει το μέγεθος των μεγαλύτερων ιών. Στερούνται τελείως κυτταρικού τοιχώματος.

Στον άνθρωπο αποικίζουν τους βλεννογόνους κυρίως του αναπνευστικού και του γεννητικού συστήματος. Από τα 12 γνωστά είδη μυκοπλασμάτων μόνο 3 και συγκεκριμένα το M. pneumoniae, το M. hominis, το M.urealyticum (ή Ureaplasma urealyticum) έχει αποδειχτεί ότι προκαλούν λοίμωξη στον άνθρωπο.

Η καλλιέργεια τους γίνεται σε ειδικά θρεπτικά υλικά, σε μικροαερόφιλες συνθήκες και σε θερμοκρασία 37 °C. Οι αποικίες τους στα στερεά θρεπτικά υλικά εμφανίζονται με χαρακτηριστική μορφή τηγανητού αυγού. Αναζητούνται επί των τρυβλίων με χαμηλή μεγέθυνση οπτικού ή ειδικού μικροσκοπίου κι έχουν διάμετρο 100-200 μm.

Τα μυκοπλάσματα είναι ανθεκτικά σε αντιβιοτικά που δρουν επί του κυτταρικού τοιχώματος (πχ β-λακταμικά, βανκομυκίνη) αφού όπως προαναφέρθηκε στερούνται τοιχώματος. Αντίθετα είναι ευαίσθητα σε αντιβιοτικά που αναστέλλουν την πρωτεϊνοσύνθεση όπως οι τετρακυκλίνες και οι μακρολίδες, ή τη σύνθεση του DNA (πχ κινολόνη).

Επιδημιολογία

Το M. hominis και το U. urealyticum αποικίζουν συχνά το γεννητικό σωλήνα των υγιών γυναικών. Έχει βρεθεί ότι το 10-20% των υγιών γυναικών είναι φορείς του M. hominis ενώ η συχνότητα για το U. urealyticum είναι ακόμα υψηλότερη και φτάνει το 40-70%. Θεωρείται ότι τα μυκοπλάσματα μεταδίδονται με τη σεξουαλική επαφή και η φορεία είναι πιο υψηλή σε γυναίκες με περισσότερους από ένα ερωτικούς συντρόφους.

Μυκοπλασματικές λοιμώξεις στην έγκυο

Τόσο το M. hominis όσο και το U. urealyticum προκαλούν στις έγκυες ουρολοίμωξη και επιλόχειο πυρετό. Έχουν επίσης ενοχοποιηθεί για την ανάπτυξη κολπίτιδας και τραχηλίτιδας.

Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι και τα δύο είδη, κυρίως όμως το U. urealyticum, ευθύνονται για την ανάπτυξη χοριοαμνιονίτιδας η οποία μπορεί να προκαλέσει πρόωρη έναρξη τοκετού ή ακόμα και θάνατο του εμβρύου λόγω ενδομήτριας λοίμωξης. Το M. hominis, μόνο του ή με άλλα βακτηρίδια, απομονώθηκε από το αμνιακό υγρό σε ποσοστό 35% γυναικών με κλινική εικόνα χοριοαμνιονίτιδας σε αντίθεση με 8% σε γυναίκες-μάρτυρες.

Μυκοπλασματικός αποικισμός του γυναικείου γεννητικού συστήματος ως αίτιο καθ’ έξιν αποβολών

Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις συσχέτισης του μυκοπλασματικού αποικισμού του ενδομητρίου, κυρίως από U. urealyticum, και καθ’ έξιν αποβολών.

Σε μελέτη των Babill et al βρέθηκε ότι σε γυναίκες με ιστορικό καθ’ έξιν αποβολών αγνώστου αιτιολογίας η συχνότητα αποικισμού του ενδομητρίου από U. urealyticum ήταν υψηλότερη παρά στο γενικό πληθυσμό σε στατιστικά σημαντικό βαθμό.

Η μελέτη έγινε σε δείγμα 109 γυναικών από τις οποίες οι 46 είχαν ιστορικό τουλάχιστον 3 αποβολών αγνώστου αιτιολογίας, οι 18 είχαν στειρότητα αγνώστου αιτιολογίας ενώ ως ομάδα ελέγχου χρησιμοποιήθηκαν οι υπόλοιπες 45 οι οποίες είχαν τεκνοποιήσει τουλάχιστον ένα φυσιολογικό παιδί.

Πάρθηκαν δείγματα από τραχηλική βλέννα καθώς και ενδομητρικός ιστός με βιοψία και ελέγχθηκαν για παρουσία U. urealyticum. Ο αποικισμός του τραχήλου της μήτρας ήταν κοινός και στις 3 ομάδες και κυμαινόταν από 49-83%. Αντίθετα η συχνότητα αποικισμού του ενδομητρίου στις ασθενείς με ιστορικό καθ’ έξιν αποβολών ήταν 28% ενώ στην ομάδα ελέγχου μόνο 7%. Στις ασθενείς με στειρότητα ήταν ακόμα υψηλότερη (50%).

Από τα δείγματα απομονώθηκαν και άλλα βακτήρια που ανήκουν στη φυσιολογική χλωρίδα του κόλπου όπως λακτοβάκιλλοι, α-αιμολυτικός στρεπτόκοκκος, κοαγκουλάση αρνητικός σταφυλόκοκκος, κορυνοβακτήρια, εντερόκοκκος, β-αιμολυτικός στρεπτόκοκκος ομάδας Β κ.α. Σε καμία περίπτωση δεν απομονώθηκε Listeria monocytogenes.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι σε όλες τις περιπτώσεις που είχε παρατηρηθεί αποικισμός του ενδομητρίου, είχε παράλληλα παρατηρηθεί και αποικισμός του τραχήλου της μήτρας. Αυτό υποδηλώνει ανιούσα επέκταση της λοίμωξης από τον τράχηλο προς τη μητρική κοιλότητα.

Η ομάδα των γυναικών με ιστορικό καθ’ έξιν αποβολών παρακολουθήθηκε για μια περίοδο 2 χρόνων κατά την οποία, αυτές στις οποίες βρέθηκε αποικισμός του τραχήλου ή του ενδομητρίου από μυκοπλάσματα υποβλήθηκαν σε θεραπεία με δοξυκυκλίνη. Από την ομάδα κάποιες γυναίκες έμειναν έγκυες και παρακολουθήθηκε η πορεία της εγκυμοσύνης τους. Τα αποτελέσματα είναι συμβατά με αιτιολογική συσχέτιση αποικισμού του ενδομητρίου από U. urealyticum όχι όμως και του τραχήλου της μήτρας.

Σε έρευνα των Naessens et al υπολογίστηκε η συχνότητα του αποικισμού του τραχήλου της μήτρας από U. urealyticum σε 310 φυσιολογικές έγκυες, 122 γυναίκες με αυτόματη αποβολή και σε 76 γυναίκες με ιστορικό καθ’ έξιν αποβολών (Ως καθ’ έξιν αποβολές ορίστηκε ιστορικό τουλάχιστον 3 αυτόματων αποβολών). Στην πρώτη ομάδα βρέθηκε σε ποσοστό 41.6%, στη δεύτερη 53.3% και στην τρίτη 64.5%. Οι τιμές διέφεραν σε στατιστικά σημαντικό βαθμό.

Σε έρευνα των Quinn et al καταδεικνύεται η σημασία της χημειοθεραπείας με δοξυκυκλίνη ή/και ερυθρομυκίνη σε ασθενείς με ιστορικό αποβολής. Η μελέτη έγινε σε 71 ζευγάρια με ιστορικό αποβολής τα οποία ερευνήθηκαν για παρουσία μυκοπλασμάτων σε 7 διαφορετικές τοποθεσίες: στην τραχηλική βλέννα, στον κολπική βλέννα, στην ουρήθρα, στο σπέρμα, στα αντρικά και γυναικεία ούρα. Οι ασθενείς χωρίστηκαν σε 3 ομάδες. Η πρώτη έλαβε θεραπεία με δοξυκυκλίνη πριν την εγκυμοσύνη, η δεύτερη έλαβε θεραπεία με ερυθρομυκίνη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ενώ η τρίτη έλαβε και τα δύο σχήματα. Η συχνότητα αυτόματης αποβολής μειώθηκε από 96% σε 47.4% στην πρώτη ομάδα και σε λιγότερο από 20% στη δεύτερη και τρίτη ομάδα. Ένα ενδιαφέρον σημείο της έρευνας είναι ότι η μείωση της συχνότητας αποβολής μετά από αντιβιοτική θεραπεία ήταν η ίδια ανεξάρτητα από τον αριθμό των προηγούμενων αποβολών. Αυτές οι παρατηρήσεις, σύμφωνα με τους ερευνητές, υποδηλώνουν ότι η κατάλληλη αντιμυκοπλασματική χημειοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε γυναίκες με ιστορικό καθ’ έξιν αποβολών.

Τα αποτελέσματα της έρευνας αποτυπώνονται στον πίνακα 5.

Πίνακας 5: Αποτελέσματα της αντιβιοτικής θεραπείας στη μείωση των αποβολών στην έρευνα των Quinn et al

Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι η αιτιολογική συσχέτιση του μυκοπλασματικού αποικισμού του γεννητικού συστήματος της γυναίκας και του συνδρόμου των καθ’ έξιν αποβολών είναι δύσκολο να τεκμηριωθεί. Αυτό συμβαίνει λόγω της υψηλής συχνότητας των φορέων στο γενικό πληθυσμό που κάνει τη συσχέτισή τους με οποιοδήποτε νόσημα εξαιρετικά δύσκολη. Επίσης πρέπει να σημειωθεί ότι δε βρέθηκε έρευνα που να συσχετίζει το μυκοπλασματικό αποικισμό με αυτόματη αποβολή στο πρώτο τρίμηνο της κύησης. Τα ευρήματα όμως των ερευνών που προαναφέρθηκαν είναι πολύ ενδιαφέροντα και οπωσδήποτε το θέμα χρήζει περαιτέρω μελέτης.

Β’ Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών
Αρεταίειο Νοσοκομείο
Διευθυντής: Καθηγητής Γ. Κ. Κρεατσάς
Συντονιστής : Σπ. Δενδρινός, Αναπληρωτής Καθηγητής
Αθήνα, Νοέμβριος 2005