Ορισμός

Είναι η συχνότερη αιτία υπερθυρεοειδισμού σε περιοχές δίχως ιωδοπενία. Προσβάλλει συχνότερα τις γυναίκες (4:1), με μεγαλύτερη επίπτωση τα 20-40 χρόνια και συχνά έχει οικογενή επίπτωση. Είναι αυτοάνοσης αιτιολογίας, προκαλείται από αντισώματα τα οποία στρέφονται κατά του υποδοχέα της TSH και τον διεγείρουν. Τα αντισώματα αυτά ονομάζονται TRab (Thyrotropin Receptor Antibodies, παλαιότερα γνωστά ως TSI) και ο τρόπος δημιουργίας των είναι άγνωστος. Τα TRab είναι ένας μεικτός πληθυσμός που περιλαμβάνει διεγερτικά και κατασταλτικά αντισώματα. Γι’ αυτό, η νόσος μερικές φορές μεταπίπτει σε θυρεοειδίτιδα Hashimoto με υποθυρεοειδισμό και τανάπαλιν.

Κλινική εικόνα

Η υπερλειτουργία του θυρεοειδούς χαρακτηρίζεται κλινικά από ταχυκαρδία, συχνά απώλεια βάρους, παρά την αυξημένη λήψη τροφής και μυϊκή αδυναμία. Συχνός είναι ο τρόμος των άκρων χειρών, η νευρικότητα, η θερμοφοβία, οι εφιδρώσεις, οι διαταραχές της εμμήνου ρύσεως και η αύξηση του αριθμού των κενώσεων λόγω αύξησης της κινητικότητας του εντέρου. Η πρώτη εκδήλωση μπορεί να είναι μία πλήρης αρρυθμία, η οποία ευοδώνεται σε άτομα που έχουν προδιάθεση. Στα ηλικιωμένα άτομα μπορεί να αναπτυχθεί η «απαθητική» μορφή του υπερθυρεοειδισμού. Στη νόσο Graves ο θυρεοειδής είναι κατά κανόνα διογκωμένος, με διάχυτη βρογχοκήλη και συνοδεύεται συχνά από ροίζο και φύσημα. Σε σημαντικό ποσοστό ασθενών υπάρχει και συμμετοχή των οφθαλμών άλλοτε άλλης βαρύτητας, η θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια : σπασμός του άνω βλεφάρου και «λάμπον» όμμα. Μπορεί να συνυπάρχουν δακρύρροια, φωτοφοβία, οίδημα των μαλακών μορίων, δυσκινησία και πάρεση των οφθαλμοκινητικών μυών και πρόπτωση των οφθαλμών (εξόφθαλμος). Η οφθαλμοπάθεια είναι αυτοάνοσης αιτιολογίας και συνοδεύει τον αυτοάνοσο τύπο του υπερθυρεοειδισμού. Μπορεί και να αποτελεί την μόνη εκδήλωση της αυτοάνοσης νόσου. Πιο σπάνια υπάρχει και προσβολή του δέρματος, το προκνημιαίο μυξοίδημα, δερματική αλλοίωση στην πρόσθια επιφάνεια της κνήμης και ακόμη πιο σπάνια οστική συμμετοχή.

Διάγνωση

Τα επίπεδα της ελεύθερης Τ4 και Τ3 είναι αυξημένα, ενώ τα επίπεδα της θυρεοτρόπου ορμόνης είναι κατεσταλμένα. Ο προσδιορισμός TRAb στον ορό βοηθάει στη διάγνωση του τύπου του υπερθυρεοειδισμού. Η καθήλωση του ραδιενεργού ιωδίου χρειάζεται μόνο για τη διαφορική διάγνωση του υπερθυρεοειδισμού και για τη θεραπεία του υπερθυρεοειδισμού στον καθορισμό των δόσεων.

Διαφορική Διάγνωση

Αυτή θα γίνει από την αγχώδη νεύρωση και το φαιοχρωμοκύττωμα που προκαλεί επίσης υπερμεταβολικό σύνδρομο.

Πορεία-Πρόγνωση

Η νόσος από μόνη της παρουσιάζει εξάρσεις και υφέσεις, ακόμη και αν χορηγηθεί αγωγή. Η συντηρητική αγωγή με θειοναμίδες γίνεται κατ’ αρχάς για ένα διάστημα 1,5 έτους, με προσαρμογή της δοσολογίας ώστε ο ασθενής να είναι ευθυρεοειδικός. Τότε γίνεται δοκιμαστική διακοπή της αγωγής. Σε ένα μεγάλο ποσοστό (50-70%) η νόσος υποτροπιάζει και απαιτείται ριζική αντιμετώπιση της νόσου. Σε μικρό ποσοστό η νόσος μεταπίπτει σε υποθυρεοειδισμό.

Θεραπεία

Η θεραπεία του υπερθυρεοειδισμού είναι κατ’ αρχάς θεραπευτική, για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων και περιλαμβάνει τις θειοναμίδες, το ιώδιο και τους β αδρενεργικούς αναστολείς.

Οι θειοναμίδες εμποδίζουν τη σύνθεση των θυρεοειδικών ορμονών, αναστέλλοντας την ενσωμάτωση του ιωδίου στις τυροσίνες της θυρεοσφαιρίνης και τη σύζευξη των ιωδοτυροσινών σε ιωδοθυρονίνες.

Το ιώδιο αναστέλλει σε υψηλές συγκεντρώσεις την ίδια του τη μεταφορά και την οργανική σύνδεση (φαινόμενο Wolff-Chaikoff). Αναστέλλει την έκκριση των θυρεοειδών ορμονών και ελαττώνει την αιμάτωση του αδένα. Επειδή έχει άμεση δράση, αποτελεί τη θεραπεία εκλογής σε βαρειές περιπτώσεις και σε επαπειλούμενη θυρεοτοξική κρίση. Η θεραπευτική του δράση διαρκεί λίγο, καθώς σύντομα παρατηρείται φαινόμενο διαφυγής.

Οι β αδρενεργικοί αναστολείς αναστέλλουν τις περιφερικές εκδηλώσεις της θυρεοτοξίκωσης και επιπλέον η προπρανολόλη αναστέλλει την περιφερική μετατροπή της Τ4 σε Τ3. Είναι χρήσιμοι θεραπευτικοί παράγοντες, συμπληρωματικοί της αγωγής με θειοναμίδες, στα πρώτα στάδια της νόσου και σε θυρεοτοξική κρίση.

Η ριζική αντιμετώπιση του υπερθυρεοειδισμού γίνεται με χειρουργική θεραπεία σε νέα άτομα με μεγάλες βρογχοκήλες και αυτόνομους όζους καθώς και το ραδιενεργό ιώδιο σε άτομα πάνω από 45 ετών.

Β’ Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών
Αρεταίειο Νοσοκομείο
Διευθυντής: Καθηγητής Γ. Κ. Κρεατσάς
Συντονιστής : Σπ. Δενδρινός, Αναπληρωτής Καθηγητής
Αθήνα, Νοέμβριος 2005