Α. ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ

1) Μονοκύτταρα –Μακροφάγα

Τα συγκεκριμένα κύτταρα προκύπτουν από αρχέγονα κύτταρα του μυελού των οστών με μέσω όρο ζωής 1-3 ημερών. Από το μυελό τα μονοκύτταρα μεταναστεύουν στην κυκλοφορία.

Τα ιστικά μακροφάγα προκύπτουν από μονοκύτταρα που μεταναστεύουν εκτός κυκλοφορίας και εγκαθίστανται σε συγκεκριμένους ιστούς όπως λεμφαδένες, σπλήνας, μυελός, περιτόναιο, πνεύμονες κ.α.

Γενικά τα αν και μονοκύτταρα-μακροφάγα είναι η πρώτη γραμμή άμυνας, εντούτοις, διαδραματίζουν ένα μεγάλο ρόλο στη στρατολόγηση της ειδικής ανοσίας με λειτουργίες όπως σύνδεση της λιποπολυσακχαρίδης (LPS) των βακτηριδίων, την παρουσία αντιγόνων στα Τ λεμφοκύτταρα και την έκκριση φλεγμονωδών μεσολαβητών όπως ιντερλευκίνη-1 (IL-1), παράγοντα νέκρωσης των όγκων (TNF), ιντερλευκίνη-12 (IL-12) και ιντερλευκίνη-6 (IL-6) που έχουν ειδική δράση ενεργοποιώντας Τ και Β λεμφοκύτταρα.

2) Δενδριτικά Κύτταρα

Είναι αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα προερχόμενα από μυελό των οστών είναι διαφορετικά από τα μονοκύτταρα-μακροφάγα, και αν και στερούνται των κλασικών σηματοδοτικών μορίων των Τ, Β, ΝΚ και μονοκυττάρων, εμφανίζουν CD83 μόρια ώστε να ξεχωρίζουν. Η λειτουργία τους ευοδώνεται από κυτοκίνες όπως IL-1, IL-4, GM-CSF, TNF-a. Ακόμα διαθέτουν την ιδιότητα να παρουσιάζουν αντιγόνα μέσω της τάξης ΙΙ του μείζονος συστήματος ιστοσυμβατότητας.

3) ΝΚ κύτταρα (μεγάλα κοκκιώδη λεμφοκύτταρα)

Αποτελούν το 5-10% των περιφερικών λεμφοκυττάρων. Εκφράζουν υποδοχείς επιφανείας για το Fc κλάσμα των IgG(CD16) και NCAM-I(CD56) και αντιδρούν άμεσα στην IL-2.

Η λειτουργία τους είναι η μη ανοσιακή (δηλαδή η αντίδραση με το στόχο χωρίς να έχει προϋπάρξει επαφή), MHC ανεξάρτητη, καταστροφή κυττάρων στόχων που δεν έχει ανάγκη την παρουσία εξειδικευμένων αντισωμάτων. Τα κύτταρα που θανατώνουν τα ΝΚ κύτταρα είναι κυρίως κακοήθη, κύτταρα προσβεβλημένα με ιούς ή μεταμοσχευθέντα κύτταρα.

Τα LACK (lymphokine-activated killer cells) είναι ΝΚ κύτταρα που εκτέθηκαν in vitro σε υψηλές δόσεις IL-2 και ανέπτυξαν την ικανότητα να θανατώνουν καρκινικά κύτταρα πιο αποτελεσματικά από τα μη διεγερμένα λεμφοκύτταρα.

Τελευταίες μελέτες έδειξαν την ύπαρξη ΝΚ υποδοχέων ή KIRs (Killer Immunoglobulin-like Receptors) που συνδέονται είτε με τάξεως Ι MHC,είτε με τάξεως Ib του MHC δηλαδή το HLA-E.

Ακόμα υπάρχουν ΝΚ κύτταρα τα επονομαζόμενα ΝΚ/Τ κύτταρα ου εκφράζουν CD3 μόρια. Τα ΝΚ/Τ κύτταρα εκφράζουν ολιγοκλωνικές μορφές TCR για αντιγόνα που αναγνωρίζουν λιποειδή μόρια ενδοκυττάριων βακτηρίων όπως η Λιστέρια και έτσι θεωρείται πως ο εν λόγω αμυντικός μηχανισμός είναι ιδιαίτερα σημαντικός γιατί ενεργοποιεί ταυτόχρονα φυσική και επίκτητη ανοσία.

4) Ουδετερόφιλα, ηωσινόφιλα, βασεόφιλα.

Κάθε ένα από τα κύτταρα αυτά προέρχεται από πολυδύναμα κύτταρα του μυελού των οστών και συμμετέχουν στη διαδικασία της φλεγμονής ως μη ειδικοί αποδέκτες μηνυμάτων ειδικών απαντήσεων από άλλα κύτταρα του ανοσολογικού συστήματος.

Β. ΕΠΙΚΤΗΤΗ ΑΝΟΣΙΑ

Βασικές αρχές της επίκτητης ανοσίας είναι η ιδιαίτερη εξειδίκευση σε συγκεκριμένο αντιγονικό επίτοπο και η ύπαρξη μνήμης που δίνει την ικανότητα στο σύστημα να αντιδρά πολύ πιο γρήγορα και αποτελεσματικά την δεύτερη φορά της επαφής με ένα συγκεκριμένο αντιγόνο.

Διακρίνεται σε κυτταρική (Τ-κύτταρα) και χυμική (Β-κύτταρα)

1) Τ-λεμφοκύτταρα

Παράγονται στο μυελό των οστών και μεταναστεύουν στο θύμο αδένα κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής και νεογνικής ζωής του ατόμου. Εκεί επέρχεται η διαφοροποίησή τους σε ώριμα Τ-λεμφοκύτταρα, τα οποία υπάρχουν στον περιφερικό λεμφικό ιστό αλλά και στο αίμα και στη λέμφο.

Η κύρια λειτουργία των Τ-κυττάρων είναι ρύθμιση τόσο των ίδιων όσο και των Β κυττάρων αλλά και των μακροφάγων μέσω συγκεκριμένων ιδιαίτερα εξειδικευμένων μηχανισμών.

Τα Τ-κύτταρα έχουν στην επιφάνειά τους έναν υποδοχέα τον TCR(T-cell receptor).Παρουσιάζεται σε δύο μορφές, τον α/β και τον γ/δ. Τα Τ λεμφοκύτταρα που έχουν τον TCRαβ, διαφοροποιούνται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τα T-CD8 και T-CD4 λεμφοκύτταρα.

Ι) CD8 + Λεμφοκύτταρα (Τ-κυτταροτοξικά)

Αναγνωρίζουν αντιγόνα συνδεδεμένα με αντιγόνα της τάξεως Ι του μείζονος συστήματος ιστοσυμβατότητας και καταστρέφουν το κύτταρο

ΙΙ) CD4+ Λεμφοκύτταρα (Τ-βοηθητικά ‘helper’)

Τα κύτταρα αυτά διακρίνονται σε δυο κατηγορίες. Τα Th1 και τα Th2.Αναγνωρίζουν αντιγόνα συνδεδεμένα τόσο με τάξεως Ι όσο και ΙΙ αντιγόνα του μείζονος συστήματος ιστοσυμβατότητας. Ενισχύουν μέσω κυτοκινών την απάντηση και διευκολύνουν την καταστροφή του ξένου αντιγόνου.

ΙΙΙ) Τ κατασταλτικά

Ενεργοποίηση Τ CD4+ κυττάρων

2) Β-λεμφοκύτταρα

Εκφράζουν στην επιφάνειά τους ανοσοσφαιρινικά μόρια που σε αντίθεση με τα Τ λεμφοκύτταρα που αναγνωρίζουν μόνο επεξεργασμένα πεπτιδικά κομμάτια συνδεδεμένα με MHC I και MHC II αντιγόνα, τα Β κύτταρα είναι ικανά να αναγνωρίζουν ολόκληρα μη επεξεργασμένα αντιγόνα με το να συνδέονται μέσω των εκάστοτε Ig υποδοχέων.

Η ικανότητα ανασυνδυασμού συγκεκριμένων γονιδίων δίνει την δυνατότητα της δημιουργίας ενός τεραστίου αριθμού ανοσοσφαιρινών ικανές να συνδεθούν ειδικέ με το εκάστοτε αντιγόνο.

Β’ Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών
Αρεταίειο Νοσοκομείο
Διευθυντής: Καθηγητής Γ. Κ. Κρεατσάς
Συντονιστής : Σπ. Δενδρινός, Αναπληρωτής Καθηγητής
Αθήνα, Νοέμβριος 2005