Γενικά

Η μη ειδική βακτηριακή κολπίτιδα (bacterial vaginosis) είναι μια αρκετά συχνή κατάσταση που οφείλεται στη μεταβολή της φυσιολογικής χλωρίδας του κόλπου με υπερανάπτυξη διάφορων μικροοργανισμών. Στο 50% των περιπτώσεων είναι ασυμπτωματική ή εκδηλώνεται με ήπια συμπτώματα όπως κολπική υπερέκκριση και ελαφρό ερεθισμό στην περιοχή του αιδοίου. Συνήθως δεν ανευρίσκονται κατά τη γυναικολογική εξέταση τα χαρακτηριστικά στοιχεία της φλεγμονής. (για αυτό και στην αγγλική ορολογία αποδίδεται ως vaginosis και όχι ως vaginitis)

Ο κόλπος, σε αντίθεση με τα ανώτερα τμήματα του γεννητικού συστήματος της γυναίκας (μήτρα και εξαρτήματα), δεν είναι στείρος μικροβίων. Αντίθετα εμφανίζει φυσιολογική χλωρίδα η οποία κυριαρχείται από διάφορα είδη λακτοβάκιλλου (lactobacillus spp). Οι λακτοβάκιλλοι είναι υπεύθυνοι για τη μείωση του pH του περιβάλλοντος του κόλπου (κάτω του 4.7) μεταβολίζοντας τη γλυκόζη σε γαλακτικό οξύ. Στη βακτηριακή κολπίτιδα παρατηρείται αύξηση του pH του κόλπου και ανάπτυξη διάφορων αναερόβιων μικροοργανισμών όπως Gardnerella vaginalis, Mobiluncus spp, Bacteroides spp, Peptostreptococcus spp καθώς και μυκοπλασματικά είδη (M. Hominis και U. Urealyticum.). Πιθανολογείται ότι η αλλαγή του pH (πχ μετά από σεξουαλική επαφή), αποτελεί την αιτία ανάπτυξης της μη ειδικής βακτηριακής κολπίτιδας.

Η διάγνωση της μη ειδικής βακτηριακής κολπίτιδας μπορεί να γίνει με την παρουσία 3 από τα εξής 4 κριτήρια (σύμφωνα με Amsel et al) :

1. Κολπική υπερέκκριση η οποία είναι λεπτόρρευστη, με ανοιχτό φαιό χρώμα και χαρακτηριστική οσμή ψαριού
2. pH > 4.7
3. με amine test (δηλαδή παραγωγή χαρακτηριστικής οσμής ψαριού με προσθήκη στο κολπικό έκκριμα 10% ΚΟΗ) και
4. Ταυτοποίηση clue cells κατά τη μικροσκοπική εξέταση του κολπικού εκκρίματος (δηλαδή επιθηλιακών κυττάρων καλυμμένα από άφθονα κοκκοβακτηρίδια).

Η εργαστηριακή διερεύνηση της μη ειδικής βακτηριδιακής κολπίτιδας εξαρτάται κυρίως από τη μικροσκοπική εξέταση παρά από την καλλιέργεια.

Σημειώνεται ότι ακόμη και αν η μορφή αυτή κολπίτιδας έχει ήπια συμπτώματα πρέπει να αναζητάται και να θεραπεύεται διότι πολλά από τα ανευρισκόμενα μικρόβια (όπως η G. vaginalis) μπορεί να προκαλέσουν φλεγμονές των οργάνων του έσω γεννητικού συστήματος και ιδίως των σαλπίγγων. Επίσης η βακτηριακή κολπίτιδα είναι δυνατόν να επηρεάσει δυσμενώς την έκβαση μιας κυήσεως, τόσο από πλευράς της μητέρας (χοριοαμνιονίτιδα, ενδομητρίτιδα της λοχείας κτλ) όσο και του νεογνού (πρόωρος τοκετός, μόλυνση του νεογνού κτλ) και πρέπει να θεραπεύεται κατά τη διάρκεια αυτής με αντιβιοτικά που δεν επηρεάζουν το κύημα (πχ κλινδαμυκίνη ή αμπικιλλίνη).

Η βακτηριακή κολπίτιδα ως αίτιο καθ΄ εξιν αποβολών

Έχει τεκμηριωθεί ότι η μη ειδική βακτηριακή κολπίτιδα στην εγκυμοσύνη προϋποθέτει για μια σειρά από ανωμαλίες της κύησης όπως αποβολή στο δεύτερο ή στο τρίτο τρίμηνο της κύησης, πρόωρο τοκετό και γέννηση νεογνών χαμηλού βάρους. Ο σχετικός κίνδυνος για πρόωρο τοκετό εκτιμάται μεταξύ 1.4 και 6.9 ενώ αυξάνει όταν η κολπίτιδα παρατηρείται πριν της 16ης εβδομάδας της κύησης. Σε έρευνα τους οι Ridran et al έλεγξαν για βακτηριακή κολπίτιδα έγκυες γυναίκες τόσο στο μέσο όσο και στο τρίτο τρίμηνο της κύησης και βρήκαν ότι ο κίνδυνος πρόωρου τοκετού ήταν αυξημένος σε βαθμό στατιστικά σημαντικό όταν η βακτηριακή κολπίτιδα διαγιγνώσκετο μεταξύ 16 και 20 βδομάδων κύησης αλλά όχι όταν παρατηρείτο μόνο στο τρίτο τρίμηνο της κύησης. Ο υψηλότερος σχετικός κίνδυνος πρόωρου τοκετού σε γυναίκες με βακτηριακή κολπίτιδα αναφέρεται από τους Kurki et al οι οποίοι έλεγξαν τις έγκυες για βακτηριακή κολπίτιδα μεταξύ 8 και 17 βδομάδων κύησης. Τα ευρήματα αυτών των ερευνών υποδηλώνουν ότι η παθογόνος δράση της βακτηριακής κολπίτιδας ασκείται μάλλον στο δεύτερο παρά στο τρίτο τρίμηνο της κύησης και συνεπώς ίσως η βακτηριακή κολπίτιδα να έχει κάποια επίδραση και στο πρώτο τρίμηνο της κύησης.

Η σχέση της βακτηριακής κολπίτιδας με την αποβολή στο πρώτο τρίμηνο της κύησης ερευνήθηκε από τους Ralph et al. Οι συγγραφείς σε μια μεγάλη προοπτική έρευνα που διεξήγαγαν σε 867 γυναίκες που υπεβλήθησαν σε εξωσωματική γονιμοποίηση υπολόγισαν την επίπτωση της μη ειδικής βακτηριακής κολπίτιδας πριν τη σύλληψη καθώς και τη συχνότητα των αποβολών κατά τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου της κύησης. Κατέληξαν στο πολύ ενδιαφέρον συμπέρασμα ότι η βακτηριακή κολπίτιδα αυξάνει τον κίνδυνο αποβολής στο πρώτο τρίμηνο της κύησης σε βαθμό στατιστικά σημαντικό. Συγκεκριμένα το ποσοστό των αποβολών κατά το πρώτο τρίμηνο της κύησης σε γυναίκες με βακτηριακή κολπίτιδα ήταν 31.6% ενώ σε γυναίκες χωρίς βακτηριακή κολπίτιδα 18.5%. Μετά από στατιστική ανάλυση (όπου συνυπολογίσθηκαν παράγοντες κινδύνου όπως η ηλικία, το κάπνισμα, το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών και αριθμός προηγούμενων αποβολών μεγαλύτερος του 3), η διαφορά αυτή κρίθηκε στατιστικά σημαντική.

Το ποσοστό αποβολών μάλιστα αυξανόταν όσο μεγαλύτερη ήταν η διαταραχή της φυσιολογικής χλωρίδας του κόλπου, πράγμα που ενισχύει την αιτιολογική συσχέτιση μεταξύ βακτηριακής κολπίτιδας και αποβολών κατά τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου της κύησης. Τα αποτελέσματα της έρευνας παρατίθενται στον παρακάτω πίνακα.

Πίνακας 6

Εφόσον η βακτηριακή κολπίτιδα μπορεί να αποτελεί μια χρόνια διαταραχή μπορεί να θεωρηθεί σαν αίτιο καθ’ έξιν αποβολών αλλά δεν υπάρχει καμία έρευνα στη διεθνή βιβλιογραφία που να το τεκμηριώνει αυτό.

Η παθογένεια των αποβολών στο πρώτο τρίμηνο της κύησης σε έδαφος βακτηριακής κολπίτιδας δεν είναι γνωστή. Σε μελέτη τους οι Korn et al βρίσκουν συσχέτιση μεταξύ πλασματοκυτταρικής ενδομητρίτιδας και ασυμπτωματικής βακτηριακής κολπίτιδας. Συγκεκριμένα οι ασθενείς με ασυμπτωματική βακτηριακή κολπίτιδα, χωρίς άλλη κολπική ή τραχηλική φλεγμονή και χωρίς συμπτώματα λοίμωξης του ανώτερου γεννητικού, εμφάνιζαν ενδομητρίτιδα σε ποσοστό 45.5%. Ίσως λοιπόν οι αποβολές να οφείλονται στη συνυπάρχουσα ενδομητρίτιδα η οποία μπορεί να παρεμβαίνει στην εμφύτευση ή στην πρώιμη εμβρυϊκή ανάπτυξη.

Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι οι Llahi-Camp et al, σε μια παλαιότερη έρευνα σε 500 ασθενείς με καθ’ έξιν αποβολές βρήκαν ότι η μη ειδική βακτηριακή κολπίτιδα ήταν δύο φορές συχνότερη σε ασθενείς που εμφάνιζαν αυτόματη αποβολή στο δεύτερο παρά στο πρώτο τρίμηνο της κύησης. Βρέθηκε δε ότι στον πληθυσμό των γυναικών με ιστορικό αποβολής στο πρώτο τρίμηνο της κύησης το ποσοστό που πάσχουν από βακτηριακή κολπίτιδα είναι το ίδιο με το ποσοστό των γυναικών που πάσχουν από βακτηριακή κολπίτιδα στο γενικό πληθυσμό (9%)

Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι είναι πιθανόν να υπάρχει αιτιολογική συσχέτιση βακτηριακής κολπίτιδας και αποβολής στο πρώτο τρίμηνο της κύησης και ίσως με το σύνδρομο των καθ’ έξιν αποβολών. Ο αριθμός των ερευνών όμως πάνω σε αυτό το θέμα είναι περιορισμένος και σίγουρα πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω.

Β’ Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών
Αρεταίειο Νοσοκομείο
Διευθυντής: Καθηγητής Γ. Κ. Κρεατσάς
Συντονιστής : Σπ. Δενδρινός, Αναπληρωτής Καθηγητής
Αθήνα, Νοέμβριος 2005